Kapitull: Frika nga shirku

Burimi: “Et-temhid lisherhi kitabit-teuhid el-ledhi huwe hakkull-llahi alel abid”

Autor: Shejh Salih bin AbdulAziz Alu Esh-Shejh (Allahu e ruajt).

Kapitull: Frika nga shirku

Dhe fjala e Allahut të Madhërishëm: “Padyshim, Allahu nuk fal që t’i shoqërohet diç Atij, por mëkatet e tjera më të vogla ia fal kujt të dojë…” (En-Nisa: 48 dhe 116).

Miku i ngushtë i Allahut (Ibrahimi alejhis-selam) tha: “… dhe më largo e më ruaj mua dhe pasardhësit e mi nga adhurimi i idhujve!” (Ibrahim: 35).

Ka ardhur në hadith: “Gjëja që më së shumti frikohem për ju, është shirku i vogël.” Kur Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) u pyet për të, tha: “Ajo është er-rijâ”[1].

Transmetohet nga Abdullah bin Mes’udi se Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush vdes duke e lutur (adhuruar) dikë tjetër përveç Allahut, do të hyjë në Zjarr.” E transmeton Buhariu.[2]

Muslimi transmeton nga Xhabiri (radijAll-llahu anhu) se Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush e takon Allahun pa i shoqëruar Atij asgjë, do të hyjë në Xhenet, ndërsa kush e takon Atë duke i shoqëruar diç, do të hyjë në Zjarr.”[3]

Në këtë kapitull shqyrtohen disa çështje:

1. Frika nga shirku.

2. Er-rijâ është prej shirkut.

3. Ajo (er-rijâ ) është prej shirkut të vogël.

4. Ajo është gjëja më e druajtur për njerëzit e mirë.

5. Afërsia e Xhenetit dhe Zjarrit.

6. Afërsia e tyre është përmendur së bashku në një hadith të vetëm.

7. Kush e takon Allahun pa i shoqëruar Atij asgjë, do të hyjë në Xhenet, ndërsa kush e takon Atë duke i shoqëruar diç, do të hyjë në Zjarr, edhe nëse është prej adhuruesve më të mëdhenj.

8. Çështja madhore: kërkesa e Ibrahimit -alejhis-selam- për mbrojtjen e tij dhe të pasardhësve nga adhurimi i idhujve.

9. (Ajo që e shtyu për këtë është se) ai –alejhis-selam- e mori në konsideratë gjendjen e shumicës së njerëzve, për shkak të fjalës së tij: “O Zoti im, ata kanë shmangur shumë njerëz (nga rruga e drejtë).” (Ibrahim: 36).

10. Në të është shpjegimi i thënies “la ilahe il-lAll-llah”, siç e cek këtë Buhariu.

11. Vlera e atij që shpëton nga shirku.

Komenti:

Çdokush që e ka realizuar teuhidin, patjetër se do të frikohet nga shirku. Për këtë, zotëria i realizuesve të teuhidit, Muhamedi (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem), shpeshtonte lutjet që shirku mos t’i afrohej. Gjithashtu Ibrahimi (alejhis-selam), shpeshtonte lutjet në mënyrë që mos ta arrinte shirku apo adhurimi i idhujve.

Lidhja në mes këtij kapitulli dhe kapitullit para tij është e qartë: realizimit të teuhidit tek ithtarët e tij patjetër duhet t’i bashkëngjitet edhe frika nga shirku. Janë të pakët ata që janë të pakujdesshëm ndaj teuhidit apo që nuk frikohen nga shirku, e megjithëkëtë të jenë në nivelet e përsosmërisë, bile (njerëz të tillë) nuk ka. Pra, çdo realizues i teuhidit dhe çdo i interesuar e shumë i kujdesshëm për të, frikohet nga shirku. E kur robi të frikohet nga shirku, atëherë frika, që është të tmerruarit e zemrës dhe llahtaria e saj, e bën atë tepër të kujdesshëm që të jetë sa më larg shirkut dhe të ikë prej tij. Frika nga shirku jep dobi të shumta, si:

• Që njeriu të mësoj shirkun me të gjitha llojet e tij, në mënyrë që të mos bie në të.

• Që ai të mësojë teuhidin me të gjitha llojet e tij, në mënyrë që në zemrën e tij të ketë dhe të rritet frika nga shirku e pastaj të vazhdojë në këtë.

• Zemra e atij që frikohet nga shirku është vazhdimisht e qëndrueshme në bindjen ndaj Allahut, duke e kërkuar kënaqësinë e Tij. E, nëse mëkaton apo tregohet i shkujdesur, atëherë kërkimi i tij i faljes është i njëjtë me të atij që e di pozitën e lartë të kërkimit të faljes dhe nevojën e madhe të tij për të. Sepse njerëzit në kërkimin e tyre të faljes janë lloj-lloj, mirëpo ai prej tyre që e di të drejtën e Allahut të Lartësuar, që nxiton në realizimin e teuhidit, që e mëson një gjë të tillë dhe (po ashtu) nxiton në ikjen e tij nga shirku, kur të tregohet i shkujdesur, e kupton se ka nevojë të domosdoshme për kërkim të faljes. Për shkak të përmirësimit të kësaj, shejhu –Allahu e mëshiroftë- e solli këtë kapitull, titulli i të cilit është “Frika nga shirku”. Sikur ai po të drejtohet ty (o lexues) duke të thënë: “Nëse frikohesh nga shirku ashtu siç u frikua prej tij Ibrahimi (alejhisselam) dhe je në dijeni për atë me të cilën Allahu iu kërcënua ithtarëve të shirkut, e që është se nuk do t’ua falë atë, atëherë ti (patjetër) duhet të dish dhe të mësosh ato që do të vijojnë në këtë libër”; sepse qëllimi me shkrimin e këtij libri është që njerëzit të (mësojnë se si të) realizojnë teuhidin, të kenë frikë nga shirku dhe të distancohen prej tij.

Atëherë, ajo çka vijon pas këtyre dy kapitujve (Kush e realizon teuhidin… dhe Frika nga shirku) është sqarim i hollësishëm i këtyre dy çështjeve madhore që janë: realizimi i teuhidit dhe frika nga shirku, nëpërmjet sqarimit të kuptimit dhe llojeve e tyre.

Më herët e kemi cekur se shirku është bërja e dikujt pjesëmarrës me Allahun në çfarëdo lloji të adhurimit dhe se ai (shirku) mund të jetë i madh, i vogël apo i fshehtë.

Shejhu – Allahu e mëshiroftë – tha: Dhe fjala e Allahut të Madhërishëm: “Padyshim, Allahu nuk fal që t’i shoqërohet diçka Atij, por gjynahet e tjera më të vogla ia fal kujt të dojë…” (En-Nisa: 48 dhe 116).

Falja el magfiretu është mbulimi i asaj nga pasojat (gjurmët) e së cilës frikohemi. Gjuhësisht thuhet: gafere, kur dikush mbulon diçka. Nga ky aspekt ajo që vihet mbi kokë (helmeta), është quajtur migfer, sepse ajo e mbulon kokën dhe e ruan atë nga pasojat e papëlqyeshme, si goditja e shpatës e të ngjashme me të. Pra, lënda e foljes gafere kthehet tek mbulimi i gjurmës (pasojës) nga e cila frikohemi.

Shirku dhe mëkati i lënë gjurmët (pasojat) e tyre ose në dynja, ose në Ahiret, ose në të dyja këto së bashku. Prej mirësive më të mëdha që i jepen robit është falja e mëkatit, duke iu mbuluar dhe shlyer nga ai gjurmët e tij, e kështu nuk merret në përgjegjësi për shkak të tij në dynja dhe nuk ndëshkohet për shkak të tij në Ahiret. Sikur të mos ishte falja e mëkateve, njerëzit do të shkatërroheshin.

Kuptimi i fjalës së Allahut të Lartësuar në vargun “nuk fal” është: kurrë. Pra, fjala e Tij: “nuk fal që t’i shoqërohet diç Atij” është kërcënim nga aspekti se Allahu nuk bëri që falja e Tij të jetë për atë që i shoqëron diç Atij. Për vargun “Padyshim, Allahu nuk fal që t’i shoqërohet diç Atij” dijetarët thanë: “Në këtë varg ka dëshmi se falja (e mëkateve nga Allahu) nuk i përket atij që bën shirk të madh apo të vogël, sepse shirku nuk hyn në mëkatet që falen, por ajo arrihet përmes peshimit (të veprave). Andaj, ai (shirku) nuk falet ndryshe veçse me pendim. Pra, kush vdes në këtë gjendje pa u penduar, nuk do t’i falet shirku të cilin e ka bërë. Mund të ndodhë që Allahu t’ia falë mëkatet e tjera që nuk janë shirk, siç edhe thotë Ai: “por gjynahet e tjera më të vogla ia fal kujt të dojë”.

Pra, këta dijetarë e morën vargun si dëshmi për atë se shirku i madh, i vogël dhe i fshehtë, nuk hyjnë nën dëshirën e Allahut.

Mënyra e argumentimit nga vargu: lidhësja “që”/“en” në fjalën e Allahut: “Padyshim, Allahu nuk fal që t’i shoqërohet diç Atij” është pjesëz lidhore dhe, së bashku me foljen “shoqërohet” (jushreke) që vjen pas saj, kthehet (interpretohet) në paskajore, gjë që është e njohur (në gjuhën arabe). Në këtë rast, paskajorja është e panjohur (pashquar) në kontekstin e mohimit. E, kur e panjohura (pashquara) të vjen në kontekstin e mohimit, është gjithëpërfshirëse. Ata (dijetarët) thanë: “Kjo aludon në atë se shirku që është mohuar në këtë varg, përfshin shirkun e madh, të vogël dhe të fshehtë. Pra, Allahu i Madhërishëm nuk fal asnjërin prej llojeve të shirkut, për shkak të mëkatimit të madh që përmban shirku. Sepse Allahu është Ai i Cili krijon, furnizon, dhuron dhe është Ai që jep mirësi. Si mundet zemra t’ia kthejë shpinën Atij dhe të kthehet nga dikush tjetër?! Pa dyshim se kjo është padrejtësi ndaj të drejtës së Allahut dhe për këtë nuk falet.” Këtë mendim e ka zgjedhur hoxha i Islamit, ibën Tejmijjeh, dhe shumë prej dijetarëve (imamëve) të da’ues.

Ndërsa të tjerët nga radhët e dijetarëve thanë: “Fjala e Allahut e përmendur këtu: “nuk fal që t’i shoqërohet diç Atij” aludon në përgjithësim, mirëpo përmes tij kihet për qëllim shirku i madh në veçanti. Pra, qëllimi me shirkun e përmendur në vargun “nuk fal që t’i shoqërohet diç Atij” është vetëm shirku i madh dhe jo të tjerët. Ndërsa çdo gjë (mëkat) më e vogël se shirku i madh, hyn nën dëshirën e Allahut. Andaj, përmes përgjithësimit të ardhur në varg, kihet për qëllim veçimi, sepse sa herë që përmendet në Kuran kjo frazë “që t’i shoqërohet diç Atij” e të ngjashme me të, përmes saj kryesisht kihet për qëllim shirku i madh e jo i vogli.”

Kjo është kryesisht kështu. Pra, kur të përmendet shirku në Kuran, kryesisht është fjala për shirkun e madh dhe jo të voglin. Prej dëshmive të kësaj është edhe fjala e Më të Lartit: “…Mesihu ka thënë: “O bijtë e Izraelit, adhuroni Allahun, që është Zoti im dhe Zoti juaj! Sigurisht, atij që i shoqëron diç Allahut, Allahu do t’ia ndalojë Xhenetin dhe strehim i tij do të jetë Zjarri. Për keqbërësit nuk ka ndihmës.” (El Maideh: 72). Fjala e Allahut “shoqëron” në këtë varg është folje në kontekstin e kushtit dhe si e tillë është përgjithësuese, mirëpo a hyn në të shirku i vogël dhe i fshehtë? Përgjigjja: unanimisht nuk hyn; sepse ndalimi i Xhenetit, futja në Zjarr dhe përjetësia në të është vetëm për ata që vdesin duke bërë shirk të madh. Andaj e tërë kjo na aludon në atë se me fjalën e Allahut “Sigurisht, atij që i shoqëron diç Allahut, Allahu do t’ia ndalojë Xhenetin dhe strehim i tij do të jetë Zjarri. Për keqbërësit nuk ka ndihmës” kihen për qëllim ata që i bëjnë shirk të madh Allahut. Pra, në të nuk hyn shirku i vogël dhe as llojet e tjera të tij, që janë më të ulëta se ai.

Atëherë, ajo çfarë kuptohet prej dy vargjeve të kaptinës En-Nisa’ është njësoj me atë që kuptohet nga vargu i kaptinës El Maideh. Kjo është e ngjashme me fjalën e Allahut në kaptinën El Haxhxh: “Kushdo që i shoqëron Allahut diçka, kjo është sikur ai të kishte rënë nga qielli dhe ta kishin rrëmbyer zogjtë ose sikur stuhia e erës ta kishte hedhur në një vend të largët e të humbur.” (El Haxhxh: 31). Pra, kjo dhe të ngjashme me të kanë ardhur për shirkun e madh.

Pra, sipas këtij mendimi, qëllimi me atë që u mohua në fjalën e Allahut “nuk fal që t’i …” është shirku i madh. Pasi që imami i da’ues (Muhamed bin AbdulUehhab) dhe disa nga dijetarët verifikues (para tij), si: hoxha i Islamit ibën Tejmijjeh, ibnul Kajjimi dhe të tjerë zgjodhën që përgjithësimi këtu (në varg) përfshin të gjitha llojet e shirkut: të madhin, të voglin dhe të fshehtin, argumentimi me këtë varg është i saktë, sepse shirku është lloj-lloj. E, nëse shirku me të gjitha llojet e tij nuk falet, atëherë kjo detyrimisht kërkon që të frikohemi prej tij me frikën më të madhe. Nëse shirku i vogël, si: betimi jo në Allahun, bartja e hajmalive, rrathëve, penjve dhe lloje të tjera të shirkut të vogël që janë të ngjashme me këto, si thënia jote: “Çfarë deshi Allahu dhe deshe ti (u bë)”, adresimi i begative tek dikush tjetër veç Allahut; nëse të tëra këto nuk falen, atëherë sigurisht që kjo medoemos e kërkon frikën më të madhe (prej tyre), njëjtë si shirku i madh.

E, nëse është kështu, atëherë edhe ata që nuk janë në teuhid, duhet të kenë frikë prej shirkut, siç është puna me ata që e adhurojnë dikë tjetër përveç Allahut, që kërkojnë shpëtim prej dikujt tjetër veç Allahut, që kthehen nga dikush tjetër veç Tij, që therin dhe zotohen për dikë tjetër veç Tij, që e duan me dashuri adhurimi dikë tjetër në vend të Allahut, që shpresojnë me shpresë adhurimi në dikë tjetër veç Allahut, që frikohen me frikë të zemrës (brendshme) nga dikush tjetër veç Allahut, e forma të tjera të shirkut. Pra, këta janë më primarë që të kenë frikë nga shirku, sepse kanë rënë në diçka që unanimisht dihet se nuk falet.

Gjithashtu, duhet të kenë frikë nga shirku ithtarët e Islamit, të cilët ndodh të bien në disa prej llojeve të shirkut të fshehtë apo bien në llojet e ndryshme të shirkut të vogël duke mos e ndier apo duke mos pasur kujdes. Kur myslimani të dijë se shirku me të gjitha llojet e tij nuk falet, se ai do të merret në përgjegjësi për të, se namazi gjer në namazin tjetër, xhumaja gjer në xhumanë tjetër, Ramazani gjer në Ramazanin tjetër nuk e shlyejnë mëkatin e rënies në shirk të vogël, ai patjetër duhet ta rris në zemër frikën nga shirku. Nëse thuhet: “Me çfarë po u shlyeka atëherë?”, përgjigjja është: “Ai (shirku) nuk shlyhet veçse me pendim”. Nëse njeriu nuk pendohet, atëherë (në Ditën e Kiametit) do të ketë peshim mes veprave të mira dhe veprave të këqija.

Mirëpo, çfarë mendoni për një mëkat në të cilin ka ortakëri (shirk) ndaj Allahut së bashku me vepra tjera të mira? Kush mund të shpëtojë nga një gjë e tillë?!! Pa dyshim se nuk do të shpëtojë askush, përveç atij që ka vepra të mira madhështore dhe janë më shumë sesa mëkati i asaj në të cilën ka rënë prej llojeve të shirkut. Pa dyshim se kjo e obligon frikën e madhe nga shirku në përgjithësi, sepse njeriu do të jetë në një rrezik të madh, kur t’i peshohen veprat e mira dhe veprat e këqija, e pastaj në veprat e këqija të tij të ketë ndonjë prej llojeve të shirkut. Sepse, siç dihet, shirku me të gjitha format e tij, nga aspekti i llojit (të mëkatit), është më i madh sesa mëkatet e mëdha të njohura.

Pra, mënyra e argumentimit nga vargu i kaptinës En-Nisa’ “Padyshim, Allahu nuk fal që t’i shoqërohet diç Atij” është se në të ka përgjithësim që i përfshin të gjitha llojet e shirkut dhe se të gjitha ato lloje nuk falen, andaj e tërë kjo e obligon frikën nga shirku. Kur në zemër të zë vend frika dhe trembja nga shirku, atëherë robi do të përkushtohet në njohjen e llojeve të tij, që të mos bie në të. Ai (gjithashtu) do të përpiqet në njohjen e kategorive dhe pjesëve të shirkut, që të mos bie në to dhe që t’ua tërheqë vëmendjen nga to të dashurve të tij dhe atyre që i ka përreth.

Për këtë, krijesa apo njeriu që më së shumti i do dhe u bën dobi njerëzve është ai, i cili ua tërheq vërejtjen atyre nga kjo gjë, edhe nëse ata nuk e ndiejnë këtë apo nuk arrijnë ta kuptojnë. Allahu i Madhëruar thotë: “Ju jeni populli më i mirë i dalë për njerëzimin” (Al Imran: 110), sepse ua tregojnë krijesave rrugën e shpëtimit. Ai i cili ua do shpëtimin krijesave është ai, që ua tërheq vërejtjen nga shirku dhe llojet e tij; i thërret drejt teuhidit dhe llojeve të tij. Sepse kjo është gjëja më madhore drejt të cilës thërriten njerëzit. Për këtë, pasi që disa nga banoret fshatrave në kohën e imamit të da’ues (Muhamed bin AbdulUehhab) kishin mëdyshje, dyshim e sprapsje ndaj ndihmesës së da’uetit dhe ndaj kuptimit të asaj me të cilën kishte ardhur shejhu –Allahu e mëshiroftë- ia dërguan një letër me fjalë të ashpra, ku (ndër të tjera) thuhej: “Ajo me të cilën ke ardhur ti nuk është e vërteta. Ti ke dëshirë të bësh kështu e ashtu…”. Pasi që ata u sollën në atë mënyrë, shejhu ua ktheu me shkrimin e një libri në fund të së cilit, pasi që e sqaroi teuhidin, të kundërtën e tij dhe inkurajoi e kërcënoi, tha: “Sikur të kuptonit realitetin e asaj drejt së cilës ju thirra, do të isha më i çmuar tek ju sesa baballarët, nënat dhe fëmijët tuaj. Mirëpo, ju jeni një popull që nuk kuptoni.” Përfundoi fjala e tij –Allahu e mëshiroftë-. Kjo është fjalë e saktë, mirëpo nuk e kupton kush përveç atij që e di të drejtën e Allahut të Lartësuar. Allahu e mëshiroftë këtë imam, ia shtoftë sevapet, e shpërbleftë me shpërblimin më të madh për shkak të mundit që dha për Islamin dhe myslimanët, ia lartësoftë gradën duke bërë që të jetë (në Ahiret) së bashku me të udhëzuarit, me profetët dhe me njerëzit e mirë.

Më tej autori – Allahu e mëshiroftë- pas këtij vargu (të kaptinës En-Nisa’) e solli fjalën e Allahut të Madhërishëm: “… dhe më largo e më ruaj mua dhe pasardhësit e mi nga adhurimi i idhujve!” (Ibrahim: 35). Ai që e bëri këtë lutje (kërkesë), është Ibrahimi (alejhis-selam).

E kemi përmendur në kapitullin para këtij se Ibrahimi e kishte realizuar teuhidin, se Allahu e përshkroi atë të ishte një ummet (shembull i besimit, prijës shembullor me të gjitha virtytet e mira), i përulur para Allahut, hanif (me besim monoteist, që adhuronte vetëm Allahun Një e të Vetëm) dhe se nuk ishte nga idhujtarët. Andaj, a mund të jetë i qetë ai që është në këtë gjendje se nuk do të adhurojë dikë tjetër në vend të Allahut, se nuk do t’i adhurojë idhujt apo do të vazhdojë në frikën e tij (ndaj shirkut)??! A është gjendja e të përsosurve të cilët e kanë realizuar teuhidin rehatia apo frika??!

Ibrahimi (alejhis-selam), siç përmendet në këtë varg, u frikua nga shirku dhe nga adhurimi i idhujve, andaj e luti Allahun me fjalën e tij: “…dhe më largo e më ruaj mua dhe pasardhësit e mi nga adhurimi i idhujve! O Zoti im, ata kanë shmangur shumë njerëz (nga rruga e drejtë).” (Ibrahim: 35-36). Atëherë, si është puna ma ata që janë më poshtë se ai (Ibrahimi), që nuk janë prej atyre shtatëdhjetëmijë (që do të hyjnë në Xhenet pa dhënë llogari e pa u dënuar) dhe janë shumica e këtij ummeti??! Realiteti dëshmon se shumica e ummetit nuk frikohen nga shirku. Atëherë, kush është ai që frikohet prej tij? Ai që frikohet nga shirku është ai, që nxiton në realizimin e teuhidit.

Ibrahim Et-Tejmij (Allahu e mëshiroftë), që është prej tabi’inëve të mëdhenj, pasi që e lexoi këtë varg tha: “Kush mund të sigurohet nga belaja (sprovimi) pas Ibrahimit?!!”[4] Nëse Ibrahimi (alejhis-selam) i cili e ka realizuar teuhidin dhe i cili u përshkrua (nga Allahu) me ato që u përshkrua dhe i cili i theu idhujt me dorën e tij, frikohej nga sprovimi, atëherë kush është ai që mund të sigurohet nga belaja (sprovimi) pas tij?! Atëherë, s’ka gjë tjetër veçse mashtrim të ithtarëve të mashtrimit.

Qëllimi është se kjo e obligon frikën e madhe nga shirku, sepse Ibrahimi (alejhis-selam) edhe pse ishte zotëria i realizuesve të teuhidit në kohën e tij, bile edhe pas kohës së tij, deri tek Profeti ynë (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem), atij nuk iu dha garancia dhe siguria se nuk do të binte në shirk dhe se nuk do të shmangej zemra e tij (nga rruga e drejtë). Kështu ishte gjendja edhe me Profetin tonë, Muhamedin (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem).

Fjala e Allahut këtu: “…dhe më largo e më ruaj mua dhe pasardhësit e mi nga adhurimi i idhujve!”. Fjala Asnâm/idhuj është shumësi i sanem/idhull. Es-sanem (idhulli) është çdo gjë që adhurohet përveç Allahut dhe ka formë (pamje), si p.sh. forma e fytyrës së njeriut, apo forma e trupit të ndonjë kafshe, apo koka e saj, apo forma e ndonjë planeti, apo ylli, apo forma e Diellit, apo e Hënës e të ngjashme me këto. Të gjitha këto dhe të tjerat që u ngjasojnë këtyre, quhen idhuj.

Ndërsa, el uethen është çdo gjë që adhurohet, përveç Allahut, dhe nuk ka formë (pamje të caktuar). Varri (që adhurohet) është uethen e jo sanem (idhull); gjithashtu dhe el mesh’hed – kam për qëllim meshahidul kubur (tyrbet, teqetë), siç thirren tek adhuruesit e tyre (varreve). Pra, këto janë euthan e jo asnam (idhuj).

Ndodh që es-sanem (idhulli) të quhet el uethen, siç thotë më i Larti në tregimin e Ibrahimit në kaptinën El Ankebut: “Vërtet, ata që ju i adhuroni në vend të Allahut, janë vetëm idhuj (euthanen). Ju po shpifni gënjeshtra…” (El Ankebut: 17). Mirëpo, kjo (mënyrë) rrallëherë përdoret.

Disa prej dijetarëve thanë: “Ata (populli i Ibrahimit) i adhuronin të gjithë, edhe el asnam-ët (idhujt) edhe el euthan-ët. Kështu, përmendja e idhujve (asnam) në disa vargje është për shkak të adhurimit të tyre ndaj idhujve, dhe përmendja el euthan-ëve në disa vargje tjera është për shkak të adhurimit të tyre ndaj el euthan-ëve.” Mirëpo, mendimi i parë – i cili është se ndodh që es-sanem të quhet el uethen – më duket më me vend. Dëshmia se el uethen është çdo gjë që nuk ka
formë (pamje të caktuar) është fjala e Profetit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “O Allah, mos e bëj varrin tim “uethen” që adhurohet!”[5] Pra, ai e luti Allahun që të mos ia bëjë varrin uethen, andaj kjo aludon në atë se el uethen është çdo gjë që adhurohet, përveç Allahut, dhe nuk ka formë (pamje të caktuar).

Ai (autori) – Allahu e mëshiroftë – tha: “Ka ardhur në hadith: “Gjëja për të cilën më së shumti frikohem për ju, është shirku i vogël.” Kur Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) u pyet për të, tha: “Ajo është er-rijâ”[6]

Er-rija është dy llojesh: er-rija e myslimanit dhe er-rija e mynafikut.

Rijaja e mynafikut është rija në bazën e fesë. D.m.th., ai e shfaq Islamin sa për të dukur para botës dhe e fsheh kufrin (mosbesimin). Allahu i lartësuar thotë: “…vetëm sa për t’u dukur para botës dhe Allahun e përmendin fare pak.” (En-Nisa’: 142).

Ndërsa, rijaja e myslimanit që e njëson Allahun, është kur p.sh. ai e zbukuron namazin e tij për shkak se dikush e shikon, apo e hijeshon zërin e tij gjatë leximit të Kuranit, sepse ka dëshirë ta dëgjojë dikush e kështu të lavdërohet e të dëgjohet (flitet) për të dhe jo për shkak që të ndikojë (me lexim tek vetja apo tek tjerët).

Er-rija rrjedh nga er-ru’jetu (pamja/shikimi); pra, ajo ka të bëjë me pamjen/shikimin. Prej formave të saj janë: që njeriu ta hijeshojë adhurimin, në mënyrë që të shihet nga adhuruesit e tjerë, si p.sh. ta zgjasë namazin e tij, rukun apo sexhden, apo të lexojë gjatë namazit më shumë sesa që e ka shprehi, në mënyrë që të shihet (vërehet) se ai po bën diçka të tillë. Apo të falet natën, për shkak se njerëzit do të thonë për të: ai falet natën. Tërë kjo është shirk i vogël.

Ndodh që shirku i vogël – që është rijaja – ta asgjësojë (zhvlerësojë) veprën me të cilën njeriu e adhuron Allahun dhe ndodh që e asgjëson vetëm shtojcën e cila është shtuar gjatë saj (veprës). Ai (shirku i vogël) e asgjëson bazën e veprës me të cilën njeriu e adhuron Allahun, kur nijetin e fillon me rija, si ai që e fal sunetin e namazit, në mënyrë që të shihet se ai e fal atë, edhe pse nuk ka vullnet që ta falë atë, mirëpo, pasi që e di se shihet (nga të tjerët), ai e fal që të lavdërohet, për shkak se njerëzit e shikojnë. Andaj, ky namaz i tij është i asgjësuar (zhvlerësuar që në fillim) dhe ai nuk ka në të asnjë sevap.

Mirëpo, nëse rijaja i shfaqet gjatë adhurimit, atëherë ajo çfarë ka shtuar për shkak të shikimit të njerëzve asgjësohet. Ashtu siç thotë Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “Allahu i Madhërishëm ka thënë: “Unë jam më i Vetëmjaftueshmi, që nuk ka nevojë për ndonjë ortak. Kurdo që ndokush bën ndonjë vepër pjesërisht për Mua dhe pjesërisht për një ortak të imagjinuar, Unë plotësisht jam i lirë nga ajo vepër, dhe ajo është e tëra për ortakun i cili më është shoqëruar.” [7]

Andaj, pjesa dëshmuese nga hadithi i kapitullit është fjala e tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sellem): “Gjëja për të cilën më së shumti frikohem për ju, është shirku i vogël.” Pra, ai është prej mëkateve më të frikshme nga i cili Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) u frikua për ithtarët e teuhidit, sepse, përderisa janë ithtarë të teuhidit, ata nuk janë prej ithtarëve të shirkut të madh, kështu që gjëja më e druajtur për ta është (mbetet) shirku i vogël. Shirku i vogël nganjëherë është në nijete (qëllime), nganjëherë në fjalë e nganjëherë në vepra. D.m.th. ai është në zemër, në thënie dhe në vepër. Në këtë libër do të vijojë sqarimi i llojeve të çdonjërit prej këtyre triave.

Pra, fjala e tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “Gjëja për të cilën më së shumti frikohem për ju, është shirku i vogël” aludon në atë se shirku i vogël është prej mëkateve më të frikshme (druajtura) për këtë ummet. Mirëpo, përse Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) u frikua prej tij dhe (përse) ishte prej mëkateve më të frikshme (tek ai)? Përgjigjja: ai ishte ashtu, për shkak të gjurmës (pasojës) së tij, e që është se ai nuk falet dhe për shkak se njerëzit mund të tregohen të shkujdesur (pavëmendshëm) ndaj tij. Shejtani është i përkushtuar t’i bëjë ithtarët e teuhidit të bien në shirk të vogël dhe t’i damkosë me rija në fjalë, në vepra dhe në nijete (qëllime), dhe gëzimi i tij me atë (rënien e njerëzve në shirk të vogël) është më i madh sesa gëzimi i tij me mëkatet e tjera.

Më tej, autori e solli hadithin e ibën Mes’udit dhe tha: Transmetohet nga Abdullah bin Mes’udi se Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush vdes duke e lutur (adhuruar) dikë tjetër përveç Allahut, do të hyjë në Zjarr.”[8]

Mënyra e argumentimit nga ky hadith është se Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) tha: “Kush vdes duke e lutur (adhuruar) dikë tjetër përveç Allahut…” dhe lutja drejtuar dikujt përveç Allahut është shirk i madh, sepse ajo (lutja) është adhurim prej adhurimeve më të mëdha. Ka ardhur në një hadith të vërtetë: “Lutja është pikërisht adhurimi”[9]. Në kuptimin e këtij hadithi ka ardhur hadithi i Enesit, që transmetohet në Sunen, teksti i të cilit është: “Lutja është truri (baza) i adhurimit.”[10] Pra, ajo është prej llojeve më të mëdha të adhurimit, andaj, kush vdes duke ia drejtuar këtë adhurim apo një pjesë të tij kujtdo qoftë përveç Allahut, ia ka bërë të domosdoshme vetes së tij hyrjen në Zjarr.

Fjala e tij: “…do të hyjë në Zjarr” d.m.th. gjendja e tij është e njëjtë me atë të jobesimtarëve dhe kështu do të jetë përjetësisht në të (Zjarr). Sepse, kur myslimani bie në shirk të madh, veprat e tij asgjësohen, për shkak të shirkut, edhe në qoftë se është më i miri i të mirëve. Allahu i Lartësuar i tha Profetit të Tij: “Me të vërtetë, të është shpallur ty (o Muhamed), si dhe atyre që kanë qenë para teje: “Nëse i shoqëron Allahut diçka, me siguri që punët e tua do të zhvlerësohen dhe do të jesh ndër të humburit. Prandaj, adhuro vetëm Allahun dhe bëhu falënderues!” (Ez-Zumer: 65-66). Allahu është Madhështor, është më i Madhi dhe të gjitha krijesat e Tij kanë nevojë për Të dhe janë robër të Tij, edhe më të mirët ndër ta: pejgamberët dhe të dërguarit. Sikur të supozohej se Profeti ynë (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) do të kishte bërë shirk, punët e tij do të zhvlerësoheshin dhe në Ahiret do të ishte ndër të humburit. A nuk e bën kjo të domosdoshme që të frikohet nga shirku ai që është në pozitë më të ulët se Profeti (sallAll-llahu alejhi ue sel-lem) e që pretendon se është njeri i mirë dhe ka dije?!! Aq më tepër kur në këtë ummet janë përhapur disa prej atyre që i adresohen dijes, të cilët thërrasin e nxisin drejt shirkut dhe teuhidin e bëjnë si gjë të urryer e të papëlqyeshme. Ashtu siç thotë Allahu i Madhërishëm për pararendësit e tyre: “Kur përmendet vetëm Allahu, zemrat e atyre që nuk besojnë në jetën tjetër neveriten, ndërsa, kur përmenden të tjerët përveç Allahut, ata menjëherë gëzohen.” (Ez-Zumer: 45).

Atëherë, mënyra e argumentimit nga fjala e tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “Kush vdes duke e lutur (adhuruar) dikë tjetër përveç Allahut, do të hyjë në Zjarr” është e qartë: kjo e obligon frikën (nga shirku), sepse qëllimi i myslimanit, bile qëllimi i atij që posedon mendje, është që të shpëtojë nga Zjarri dhe t’i ekspozohet shpërblimit të Allahut në Xhenet.

Fraza: “përveç Allahut”/“min dunil-lahi” shpeshherë përmendet në Kuran dhe në sunet. Sipas dijetarëve të tefsirit dhe atyre verifikues, me të kihen për qëllim dy gjëra:

1) Ardhja e saj në kuptimin e “me’a/“së bashku”. Atëherë, kuptimi i frazës: “përveç Allahut” është “së bashku me Allahun”. Allahu i Lartësuar për këtë “bashkari” u shpreh me frazën “përveç Allahut” (min dunil-lahi, që, nëse përkthehet fjalë për fjalë, d.m.th. më i ulët se Allahu, sh.p.), sepse çdokujt që i drejtohet lutja së bashku me Allahun, është më i ulët se Ai. Pra, ata (të adhuruarit e rremë) janë më të ulët se Allahu i Madhërishëm; Ai është më i Madhi dhe më Madhështori. Në këtë ka dëshmi për shëmtinë e veprës së tyre.

2) Ardhja e saj në kuptimin e gajru/tjetër. Atëherë, kuptimi i frazës “përveç Allahut” është se ai i lutet një të adhuruari tjetër dhe jo Allahut. D.m.th. ai nuk e adhuroi Allahun dhe nuk e bëri dikë ortak të Tij, por e luti (adhuroi) tjetërkënd veç Allahut. Andaj, “përveç Allahut” i përfshin dy gjendje: kur dikush adhuron Allahun dhe dikë tjetër bashkë me Të, dhe kur dikush i lutet dhe i drejtohet tjetërkujt veç Allahut.

Autori tha: Muslimi transmeton nga Xhabiri (radijAll-llahu anhu) se Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush e takon Allahun pa i shoqëruar Atij asgjë, do të hyjë në Xhenet, ndërsa kush e takon Atë duke i shoqëruar diç, do të hyjë në Zjarr.”[11]

Është cekur më herët, afër me këtë, se në fjalën e tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “pa i shoqëruar Atij asgjë” ka dy lloje të përgjithësimit: përgjithësim të llojeve të shirkut, dhe në këtë aludon ardhja e të pashquarës (panjohurës) në kontekstin e mohimit, sepse fjala “shoqëruar” është e panjohur.

Gjithashtu, përgjithësim i atyre që u drejtohen (lutjet) e që janë ata të cilët adhurohen së bashku me Allahun, siç aludon në këtë fjala e tij: “asgjë”, e cila po ashtu është e panjohur (pashquar) në kontekstin e mohimit. Atëherë, në fjalën e tij: “Kush e takon Allahun pa i shoqëruar…” mohohen të gjitha llojet e shirkut. Ndërsa: “ … Atij asgjë” d.m.th. se ai nuk ia drejtoi adhurimin askujt, as ndonjë engjëlli, as ndonjë pejgamberi, as ndonjë njeriu të mirë apo të keq, as ndonjë guri apo druri dhe as ndokujt tjetër përveç këtyre.

Fjala e tij: “do të hyjë në Xhenet” ka kuptimin se Allahu i Lartësuar me mëshirën, me mirësinë dhe me premtimin e Tij të vërtetë, i cili nuk shkelet, ia ka premtuar hyrjen në Xhenet.

Fjala e tij: “ndërsa kush e takon Atë duke i shoqëruar diç, do të hyjë në Zjarr” d.m.th. se çdo mushrik (idhujtar) është i kërcënuar me Zjarr. Aludimi i hadithit është në të njëjtën vijë me mënyrën se si shejhu argumentoi me vargun, sepse kush e takon Allahun me shirk të madh, të vogël apo të fshehtë, atij do t’i jepet ndëshkimi dhe dënimi në Zjarr – Allahu na ruajt -.

Në fjalën e tij: “ndërsa kush e takon Atë duke i shoqëruar diç” gjithashtu ka përgjithësim, siç e cekëm më lart, sepse “kush”/men është kushtëzuese, ndërsa “shoqëruar”/jushriku është e panjohur dhe si e tillë i përfshin të gjitha llojet e shirkut. Gjithashtu, fjala “asgjë”/ “shej’en” i përfshin të gjithë ata që adhurohen përveç Allahut. Nëse thuhet: në çfarë aludon fjala e tij: “ndërsa kush e takon Atë duke i shoqëruar diç, do të hyjë në Zjarr”? A aludon në hyrje të përjetshme, apo në hyrje me kohëzgjatje të caktuar? Përgjigjja: ajo është sipas llojit të shirkut. Kështu, nëse shirku është i madh dhe njeriu vdes në të, ai do të hyjë në Zjarr me një hyrje të përjetshme. E, në qoftë se shirku është i vogël, apo i fshehtë (dhe njeriu vdes në të) ai do të jetë i kërcënuar me Zjarr, d.m.th. do të hyjë në Zjarr dhe pastaj do të dal prej tij, sepse është prej ithtarëve të teuhidit.

(Pastaj) Shirku i vogël a hyn në peshimin që u bëhet veprave, apo jo? Është cekur më herët përgjigjja se shirku i vogël hyn në peshimin në mes të veprave të mira dhe të këqija, dhe, nëse veprat e mira të njeriut peshojnë më rëndë, ai nuk do të dënohet, për shkak të shirkut të vogël. Mirëpo, kjo nuk do të jetë për secilin nga krijesat, sepse peshimi i veprave të mira dhe të këqija nuk i përfshin të gjitha krijesat, dhe, gjithashtu, nuk i përfshin të gjitha mëkatet; përkundrazi, ndodh që disa mëkate e obligojnë (menjëherë) Zjarrin. E, nëse ndodh që veprat e mira të vijnë më rëndë se ato të këqijat, atëherë kjo e obligon Xhenetin. Mirëpo, ai (i cili vdes pa u penduar nga shirku i vogël apo veprat e mira nuk i vijnë më rëndë se të këqijat, sh.p.) patjetër duhet të pastrohet në Zjarr. Kjo është dëshmi për domosdoshmërinë e frikës nga shirku, sepse fjala e Profetit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “kush e takon Atë duke i shoqëruar diç, do të hyjë në Zjarr” përfshin shirkun e madh, të vogël dhe të fshehtë. Andaj, njeriu duhet (patjetër) të ikë nga shirku me të gjitha llojet e tij dhe të përpiqet skajshmërisht në këtë.

Ai, gjithashtu, duhet të kërkojë mbrojtjen e Allahut të Madhëruar nga rënia në shirk të vogël apo të fshehtë (duke u lutur) me fjalën e Profetit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “O Allah, kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos shoqëroj Ty diç me dijen time dhe kërkoj falje prej Teje për atë që nuk e di.”[12], sepse, nëse njeriu bën shirk duke qenë në dijeni, atëherë kjo do të rezultojë në pasojën të cilën e kemi cekur më parë, e që është mosfalja (e shirkut). Pra, në këtë lutje, që na e ka mësuar Profeti ynë (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) është bërë dallim në mes të (bërjes së) shirkut të vogël me dije dhe (bërjes së tij) pa dije. Për këtë ai tha: “kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos shoqëroj Ty diç me dijen time”, sepse çështja (bërja) e shirkut të vogël me dije është e madhe, andaj njeriu duhet patjetër të kërkojë mbrojtjen e Allahut nga bërja shirk Atij me shirk të vogël. Andaj, është më primare kërkimi i mbrojtjes nga rënia në shirk më të lartë se i vogli duke qenë në dijeni.

Më tej (Profeti) tha: “dhe kërkoj falje prej Teje për atë që nuk e di”. Ndodh që njeriu të bjerë në shirk të vogël apo të fshehtë duke mos e ditur dhe pastaj ta shfaqë atë në shkarjet e gjuhës së tij pa qëllim. Për këtë, është ligjësuar kjo lutje.

Pra, e tërë kjo aludon në atë se çështja e shirkut është e madhe (rrezikshme), andaj askush assesi të mos e marr për të lehtë, sepse ai që tregohet i shkujdesur ndaj shirkut dhe teuhidit, ai është i shkujdesur ndaj bazës së fesë Islame, bile është i shkujdesur ndaj asaj drejt së cilës thirri Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) për vite me radhë në Mekë, bile është i shkujdesur ndaj thirrjes (da’ues) së profetëve dhe të Dërguarve; ata (që të gjithë) ishin të bashkuar rreth një gjëje të vetme, e që është akideja, teuhidi i adhurimit, i zotërimit dhe i Emrave e i Cilësive (të Allahut). Ndërsa, sheriatet (legjislacionet) ishin të ndryshme.

Për këtë, je i obliguar të kesh kujdes shumë të madh ndaj shirkut me të gjitha llojet e tij dhe të mësosh të kundërtën e tij (teuhidin). Gjithashtu, (e ke obligim) të mësosh pjesët e shirkut dhe ato të teuhidit. E me këtë plotësohet dija dhe përmirësohet vepra. Ndërsa, mësimi i kësaj në mënyrë të përgjithshme, është e ngjashme me atë që thuhet (nga disa): ne jemi në natyrshmëri (fitreh), mirëpo në çështjen e ndarjeve (të shirkut dhe të teuhidit) ndodh të shohësh disa njerëz të hyjnë pa e ndierë fare në fjalë dhe vepra që janë nga lloji i shirkut. E kjo ndodh për arsye se ata nuk frikohen dhe nuk ikin nga shirku. Nga Allahu i Madhërishëm kërkojmë ndjesë dhe shpëtim!

Atëherë, përkushtohu në mësimin, studimin dhe përsëritjen e shpeshtë e të ndërsjellë të këtij libri dhe përkushtohu në kuptimin e asaj që përmban prej argumenteve dhe dëshmive të qarta. Sepse ky libër, pas atij të Allahut dhe sunetit të të Dërguarit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem), është gjëja më e mirë që e vendos në zemrën tënde. Ndoshta, ky libër – nëse do Allahu – bëhet shkak madhor prej shkaqeve të shpëtimit dhe suksesit.

Vijon inshaAllah!

Përktheu: Petrit Perçuku

__________________________________________

[1] Kryerja e veprave sa për sy e faqe (sh.p.). Ahmedi (5/428 dhe 429) dhe Et-Taberani në “El Kebir” (4301). Hafidh ibën Haxheri këtë hadith e ka verifikuar si të mirë në “Bulugul Meram” (302).

[2] Buhariu (4497) dhe (6683).

[3] Muslimi (93).

[4] E shënojnë Ibën Xheriri dhe Ibën Ebu Hatimi, siç përmendet në Eddurrul Menthur (5/46).

[5] Ahmedi (2/246).

[6] Është cekur më herët.

[7] Muslimi (2985).

[8] Është cekur më herët.

[9] Tirmidhiu (5/426), Ebu Daudi (1479) dhe Ibën Maxheh (3828).

[10] Tirmidhiu (5/425). Hadithi me këtë tekst është i dobët, siç thotë shejh Albani (sh.p.).

[11] Është cekur më herët.

[12] Ahmedi (19606) dhe ngjashëm me të Ibën Ebi Shejbeh (10/337-338) nga hadithi i Ebu Musës. Hejthemiu në ‘El Mexhma’ (10/223) thotë: “E transmeton Ahmedi dhe Taberani në El Kebir dhe në El Eusat. Transmetuesit në zinxhirin e Ahmedit janë të vërtetë (si të Buhariut apo Muslimit), përveç Ebu Alisë, edhe pse këtë të fundit e ka bërë të besueshëm Ibën Hibbani.”