Fukaha (jurist) islamë konsiderohen ata të cilët studiuan të gjitha citatet sheriatike, shkaqet dhe objektivat, dëmet dhe dobitë. Vendimi sheriatik nuk merret duke gjykuar vetëm nga një këndvështrim. Patjetër që gjykimi duhet të jetë i drejtë, mes atyre që tregohen ekstrem dhe gjykimin e mbështesin në një mendim që papritur u vjen dhe atyre që nuk i japin fare rëndësi çështjes.
Kemi nevojë për metodologji mesatare, në mënyrë që të mos jemi si ekstremistët, të cilët sa herë që gjykojnë mbi çështje të caktuara dhe individë, bazohen në paragjykime dhe bëjnë zgjedhjen më të keqe. Ata gjykojnë vetëm mbi një fjalë të cilën mund ta ketë thënë dikush ose mbi një iniciativë që mund ta ketë ndërmarrë një grup. Njeriu duhet të jetë mesatar dhe të mbajë baraspeshë duke bërë llogari mes gjërave pozitive dhe atyre negative, mes dëmeve dhe dobive dhe njëherësh të jetë mesatar mes teprimit e cungimit.
Ai që synon të japë një gjykim pa qenë mesatar, i tilli i largohet drejtësisë së sheriatit dhe drejtësisë gjatë gjykimit mbi çështje.
Në esencë, vlerësimi për myslimanin duhet të jetë pozitiv edhe nëse haset tek ai ndonjë vepër a fjalë e papëlqyer. Nuk duhet të nisemi nga dyshimi apo paragjykimi se ai është i keq apo ka zgjedhur drejtim të keq.
Në thelb opinionet e myslimanit duhet të jenë me qëllim të mirë dhe jo dashakeqe. Nuk duhet të jetë synimi i tij vetëm dëshira për të kundërshtuar, akuzuar apo prishur.
Pra, gjykimet e tij duhet të jenë të prirura nga e mbara, përveç nëse vërtetohet e kundërta përmes ndonjë deklarate të qartë nga ai ose ndonjë vepre. Sa u takon qëllimeve dhe synimeve të njerëzve, ne duhet t’i vlerësojmë nga ajo që duket prej tyre. Nuk duhet t’i gjykojmë qëllimet dhe synimet e njerëzve nga një sjellje e jashtme apo nga një thënie e publikuar, sepse qëllimet dhe synimet e njerëzve i njeh vetëm Allahu. Ne duhet të ruhemi dhe të largohemi prej mendimeve të këqija për njerëzit, ngase All-llahu i Lartësuar thotë:
“Mënjanoni shumë dyshime, se vërtet, disa dyshime janë gjynah.”[1]
Pejgamberi (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem), në një hadith ku përmendet personi që erdhi të dëshmojë, tha:
“A po e shikon Diellin?”
Ai tha: “Po.”
Pejgamberi (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) i tha:
“Nëse e ke të qartë në këtë mënyrë, atëherë dëshmo, nëse jo – lëre!”[2]
Edhe gjatë të menduarit kërkohet mesatarja. Mënyra e të menduarit te të rinjtë sot, madje të menduarit te njerëzit përgjithësisht, për më tepër te një pjesë e zgjedhur është i çoroditur e i shpërndarë mes mendjeve të ngurta dhe emocioneve tekanjoze.
Mendja e perceptimi, si dhe vetëpërmbajtja janë të nevojshme, por pa i nënvlerësuar emocionet. Shqetësimi dhe entuziazmi për Fenë janë të kërkuara, por pa e përjashtuar mendjen e shëndoshë dhe duke pasur në konsideratë citatet sheriatike. Personit, çdo lëvizjeje të të cilit i prijnë emocionet, duke mos u bazuar në dije, ose pa u konsultuar me dijetarë të mëdhenj, pa marrë në konsideratë udhëzimet e udhëheqësit mysliman, ose duke mos i bazuar ato mbi parime të sheratit, atij gjithmonë i shfaqen gjykime emocionale sikurse ato të havarixhëve, mutezilëve dhe pasuesve të tjerë të bidatit.
Ishte entuziazmi dhe mendimet e pakufizuara në citate e metodologji ato që pasuesit e bidatit i çuan në bidat. Havarixhët i kundërshtuan sahabët dhe vranë njeriun më të mirë të asaj kohe, Aliun (radijAll-llahu anhu). Kush ishin ata që vranë Aliun (radijAll-llahu anhu)? A e vranë atë armiqtë e Islamit? Jo! Atë e vrau një person që falej gjatë natës dhe agjëronte gjatë ditës, havarixhi Abdurrahman ibën Mulxhem[3] të cilin Omer ibnul Hattabi (radijAll-llahu anhu) e pat dërguar në Egjipt, kur Amr ibnul Asi (radijAll-llahu anhu) i kërkoi atij t’i dërgonte një njeri që t’u mësonte njerëzve Kuranin. Ai i tha: “Populli i Egjiptit ka nevojë për një njeri që do t’ua mësonte Kur’anin.” Omeri i përgjigjet me një letër ku i shkruan: “Do ta nis një njeri të devotshëm, i cili quhet Abdurrahman ibën Mulxhem. Do ta bëj këtë të mirë duke qenë se edhe mua më duhet. Kur të mbërrijë nderoje dhe gjeji një shtëpi ku do t’i mësojë njerëzit Kuran.”
Abdurrahman ibën Mulxhemi mbeti në Egjipt deri në kohën kur u shfaq lëvizja e havarixhëve. Fillimisht ajo u shfaq në Jemen, pastaj në Egjipt ku edhe u përhap. Ai u ndikua nga kjo lëvizje, sepse ishte shumë entuziast, kishte pak dije dhe rrinte i veçuar nga njerëzit. Dhe kështu ai më në fund vrau njeriun më të mirë, Ali ibën Ebi Talibin (radijAll-llahu anhu). Kur e sollën ta ekzekutojnë ai u tha: “Mos më vrisni me një të goditur, por bëjeni këtë pak nga pak. M’i këpusni gjymtyrët para meje, në mënyrë që të shoh se si gjymtohem në Rrugën e Allahut të Lartësuar.”
Thirrja e havarixhëve u zhvillua fshehurazi mes njerëzve deri në kohën kur Imran ibën Hattani e lavdëroi vrasësin e Aliut (radijAll-llahu anhu), në disa vargje, All-llahu na ruajtë:
Goditje që erdhi prej të devotshmit Që nuk dëshiroi tjetër gjë përveç kënaqësinë e All-llahut Unë po e përmend atë dhe mendoj Se prej të gjithëve, e ka më të rëndë peshoren e All-llahut
Allahu na ruajtë! Ky është ekstremizëm në fe, i cili njeriun e bën që ta shohë të mirën si të keqe.
Shqetësimi dhe entuziazmi për Fenë, si dhe xhihadi i imagjinuar në të cilin bazohen, është ekstremizëm që u refuzohet atyre dhe njëherësh është i refuzuar edhe nga mesatarja dhe drejtësia. Për më tepër mesatarja dhe drejtësia i luftojnë bartësit e këtyre mendimeve. Sepse në qoftë se ata vazhdojnë së ekzistuari, i devijojnë njerëzit. Ata i luftoi Ali ibën Ebi Talibi (radijAll-llahu anhu), i luftoi Ibën Abbasi (radijAll-llahu anhuma), i luftoi Muaviu (radijAll-llahu anhu) dhe i luftoi Shteti Emeuij, Shteti Abbasij dhe të gjithë deri në ditët e sotshme. Të gjithë pasuesit e së vërtetës i luftojnë ata që janë ekstrem në Fe, sepse Pejgamberi (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) i paralajmëroi myslimanët nga ekstremizmi.
Përktheu: Xhemal Jakupi
_____________________________________
[1] El Huxhurat: 12.
[2] Transmetojnë Hakimi dhe Bejhekiu nga Ibën Abbasi radijAll-llahu anhuma, i cili e transmeton nga Pejgamberi sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem. Shih “Nasbur Raje” 4:82; “edDiraje fi Tahrixhi Ehadithil Hidaje” 2:172; “Keshful Hafa” 1781.
[3] Ai u vra në vitin 40h. Shih “enNuxhumuz Zahire” 1: 155 dhe “elA’lam” 3: 339.
