Dobi nga surja Jusuf
═۞═ Nxjerrja e parimeve dhe rregullave sa i përket interpretimit të ëndrrave. Në sure janë tri ëndrra që i ka interpretuar Jusufi alejhi ue selem. Dijen për komentimin e ëndrrave Allahu nuk ia jep çdokujt. Prej mirësive që ia ka dhënë Jusufit është edhe kjo dije.
═۞═ Drejtësia mes fëmijëve. Kjo është obligim. Edhe nëse prindi e do njërin fëmijë më shumë se të tjerët, nuk duhet ta shfaqë atë dashuri, duke e parë të tjerët, por duhet ta fshehë aq sa ka mundësi. Gjithashtu nuk duhet që njërin ta vlerësojë më shumë se të tjerët (kur e do dikë e favorizon). Kjo nuk lejohet të bëhet ndaj fëmijëve, për shkak se (në këtë mënyrë) do të jenë më të dobishëm, do të tregojnë sjellje të mirë ndaj prindit, do të jenë më unik (të bashkuar) ndërmjet veti e të mos përçahen. Vëllezërit e Jusufit kur kanë parë dashurinë e madhe të babait të tyre ndaj Jusufit dhe mos durimin ndaj shfaqjes së kësaj dashurie, atëherë kanë shpejtuar të veprojnë një punë të neveritshme, duke arritur të ndajnë babanë prej birit.
═۞═ Marrja e masave parandaluese ndaj gjërave për të cilat kemi frikë se na dëmtojnë. E pastaj nëse ndodh ajo gjë, nuk qortohesh tek Allahu.
═۞═ Kur njeriu dëshiron të veprojë diçka, duhet ta shikojë atë nga çdo aspekt (anë), të paramendojë mundësitë e ndodhjes së saj dhe të marrë masa parandaluese (edhe nëse kjo rezulton të ketë mendim të keq për dikë).
═۞═ Njeriu vazhdimisht duhet të ketë kujdes prej gjynaheve dhe të dijë se ato që i vepron (qëllimisht) do ta tërheqin për në gjynahe të tjera dhe rezultojnë në sherr.
═۞═ Ka mundësi që një e keqe të jetë më e vogël se një e keqe tjetër. Kur vëllezërit e Jusufit kanë qenë unanim për ta vrarë Jusufin, njëri prej tyre ka sjellë një mendim tjetër i cili ka qenë më i lehtë për nga gjynahu sesa i pari (vrasja), ai ka thënë: “Mos e vrisni Jusufin, por hidheni në fund të ndonjë pusi; do ta marrë ndonjë karvan; nëse përnjëmend doni të bëni diçka me atë”. Ajeti 10.
═۞═ Jusufi ka arritur të plotësojë të gjitha nivelet e durimit. Prej tyre është durimi i detyrueshëm (ndaj padrejtësisë së vëllezërve të tij dhe pasojave të saj), durimi i vetë zgjedhur (kur është joshur prej zonjës së tij për imoralitet dhe ai ka bërë durim).
═۞═ Sinqeriteti ndaj Allahut është arsyeja kryesore për arritjen e çdo të mire në këtë botë dhe për ruajtjen prej të keqes, “Kështu e larguam nga e keqja dhe vepra e shëmtuar, sepse ai, në të vërtetë, ishte nga robërit Tanë të sinqertë.” Ajeti 24.
═۞═ Njeriu duhet të ruhet prej shkaqeve që e dërgojnë në sprovë/fitne. E nëse ndodh që të goditet me të, atëherë duhet të ikë prej saj. Jusufi alejhi ue selem është ruajtur vazhdimisht të mos bie në sprovën e imoralitetit, mirëpo kur është goditur me atë sprovë ka ikur, nuk ka qëndruar aty.
═۞═ Jusufi ka pasur dy bukuri: bukurinë e jashtme dhe bukurinë e brendshme (ndershmëria, dëlirësia dhe sinqeriteti). Bukuria e jashtme nuk ka dobi nëse njeriu nuk ka dobi të brendshme.
═۞═ Njeriu kur ndjen frikë se mund të bie në gjynahe, duhet të kërkojë ndihmë tek Allahu për ta ruajtur, duhet t’i drejtohet Atij, por kësaj duhet t’ia shoqërojë durimin dhe luftimin me vetveten që të qëndrojë sa më larg tyre. Kështu ka vepruar Jusufi alejhi ue selem. Ai përveç që është ruajtur prej gjynaheve dhe ka ikur prej imoralitetit dhe joshjes së gruas së ministrit, ai gjithashtu nuk është mbështetur në forcat e tij, por ka thënë: “Nëse Ti nuk e largon prej meje dredhinë e tyre, unë do të prirem drejt atyre dhe do të bëhem nga ata që nuk (i) dinë (ligjet e Tua).” Ajeti 33.
═۞═ Vlera e besimit dhe e bindjes së plotë tek Allahu dhe prehjes shpirtërore arrihet duke e përkujtuar e përmendur Allahun. Me këtë gjë është përshkruar Jusufi alejhi ue selem. Kjo ka qenë arsyeja që ai të jetë i paluhatshëm në të gjitha çështjet e jetës. Ai ka qenë e preokupuar me shumë gjëra e detyra të ngarkuara, dhe vazhdimisht ka pasur zemër të qetë dhe shpirt të paluhatshëm, sepse ai ka pasur besim të plotë tek Allahu dhe gjithnjë e ka kujtuar e përmendur Atë. Ndonëse ka qenë larg prindërve, vëllezërve e të afërmve, nuk është demoralizuar e dëshpëruar, edhe pse siç dihet ai ka pasur dashuri të madhe ndaj prindërve të tij dhe mall për ta. Mirëpo, urtësia e Allahut ka kërkuar që Jusufi të mos bashkohet me ta veçse atëherë kur vështirësia ka arritur kulminacionin e saj. Prej fryteve të besimit është qetësia e shpirtit në çdo gjendje.
═۞═ Nuk ka të keqe që njeriu të kërkojë ndihmë prej krijesës në çështjet e zakonshme, të cilat mund t’i kryejë, siç ka vepruar Jusufi alejhi ue selem: “Përmendëm mua te pronari yt!” Por djalli bëri që ai të harronte ta përmendte te pronari i vet…”. Ajeti 42.
═۞═ Nëse dikujt i drejtohet një akuzë e padrejtë, atëherë ai nuk qortohet nëse shfrytëzon të gjitha mjetet e rrugët për të qartësuar pafajësinë e tij, siç ka vepruar Jusufi alejhi ue selem, “Kthehu te mbreti yt e pyete: ç’patën ato gra që prenë duart e veta?” Ajeti 50. Qëllimi i tij ka qenë që mbreti të hulumtojë rreth çështjes se pse ai ka rënë në burg, kush ka qenë shkaktari për këtë etj. Kur Jusufi ka dal prej burgut, atëherë secilit që ka qenë prezent aty i është bërë e qartë pastërtia e tij prej akuzës. Pasi ka dal prej burgut është takuar me mbretin dhe me parinë duke qenë i pastër dhe me autoritet e pozitë. Çdonjëri ka filluar të ketë respekt për dijen, vlerën e ndershmërinë e tij.
═۞═ Mikpritja. Kjo ka qenë traditë e të gjithë Pejgamberëve. Jusufi alejhi ue selem kur ka kërkuar prej vëllezërve t’ia sjellin vëllain e vogël ka thënë: “A nuk e shihni se unë jua jap masën të plotë dhe jam më i miri mikpritës?” Ajeti 59. Kjo duhet të jetë tipar i çdo muslimani. Të mos jetë prej atyre që u vjen rëndë që e vizitojnë të tjerët.
═۞═ Lejohet veprimi i shkaqeve preventive që mbrojnë prej mësyshit apo gjërave të tjera dhe që largojnë një të keqe. Mirëpo, duhet plotësuar kushti: të mos mbështetesh në ato shkaqe, por të mbështetësh vetëm tek Allahu. Vetë Jakubi alejhi ue selem kur i ka dërguar bijtë e tij te Jusufi për të marrë ushqim u ka thënë: “O djemtë e mi, mos hyni nga e njëjta portë (e qytetit), por nga porta të ndryshme. Unë nuk mund të largoj prej jush asgjë nga (ajo që ju ka caktuar) Allahu! Se pushteti i përket vetëm Allahut. Tek Ai mbështetem unë…” Ajeti 67. Qëllimi i tij me këto fjalë ka qenë që të mos u marrin mësysh kur t’i shohin se janë shumë vëllezër (duke hyrë nga një portë së bashku).
═۞═ Gjatë sprovës së madhe me të cilën Allahu e ka sprovuar Jakubin alejhi ue selem kur ka gjykuar që të ndahet nga i biri për një kohë të gjatë (përafërsisht 30 vite ose më shumë), ai vazhdimisht ka qenë në pikëllim dhe duke qarë për Jufusin derisa është verbëruar, e megjithëkëtë ka qenë durimtar duke mos folur kurrë fjalë dëshpëruese ndaj kaderit. Ai ka llogaritur në shpërblimin e Allahut, i ka premtuar vetes të durojë dhe e ka përmbushur premtimin e tij. Ajeti: “Unë dhimbjen time dhe pikëllimin tim ia paraqes vetëm Allahut” Ajeti 86, nuk e kundërshton këtë që thamë. Këto fjalë lejohen të thuhen kur sprovohesh. Ajo që kundërshton durimin është kur i ankohesh krijesës (për Krijuesin), ndërsa nëse i ankohesh Allahut kjo nuk e kundërshton durimin.
═۞═ Çlirimi/lehtësimi vjen pas vështirësisë. Kur Jakubit alejhi ue selem i janë shtuar brengat, ka thënë: “O i mjeri unë për Jusufin!” duke shprehur pikëllimin për të, e po ashtu ka humbur edhe djalin tjetër Benjaminin, pastaj ka thënë: “O bijtë e mi, shkoni e kërkoni lajme për Jusufin dhe vëllain e tij”. Nga kjo kuptojmë se lehtësimi vjen pas vështirësisë. Jakubit i janë shtuar brengat e pikëllimi për dy djemtë e tij e megjithëkëtë thotë që t’i kërkojnë nëpër tokë. Ai e ka kuptuar se kur i është shtuar shumë vështirësia dhe brenga, së shpejti do të vijë edhe lehtësimi prej Allahut. dhe thotë: “…dhe mos e humbni shpresën në mëshirën e Allahut”, mos e humbni shpresën he të dëshpëroheni e të thoni se Allahu nuk do të na lehtësojë vështirësitë me të cilat jemi goditur. “Shpresën në mëshirën e Allahut nuk e humb askush, përveç jobesimtarëve”.
═۞═ Allahu i sprovon Pejgamberët dhe robërit e Tij të zgjedhur. Nganjëherë i sprovon me vështirësi e nganjëherë me mirëqenie, nganjëherë me gëzim e nganjëherë me pikëllim, po ashtu nganjëherë me lehtësim e nganjëherë me vështirësi. Pse? Sepse Ai do të nxjerrë prej tyre të qenët robër të Allahut, adhurues të Tij, Ai do që vazhdimisht ata të jenë robër adhurues të Allahut, si: në mirëqenie të falënderojnë, në vështirësi të durojnë. Siç ka ndodhur me Jakubin dhe Jusufin alejhimusselam të cilët vazhdimisht Allahu i ka sprovuar, herë me vështirësi e herë me lehtësim, herë me bela e herë me mirëqenie.
═۞═ Njeriut i lejohet të tregojë për dhimbjen dhe vështirësinë që ka, për shkak të sëmundjes, apo varfërisë, apo të tjerave. Disa dijetarë thonë se më mirë është ta fshehë, ta lë mes tij dhe Allahut, megjithatë nëse e tregon nuk ka bërë mëkat. Vëllezërit e Jusufit alejhi ue selem kur kanë shkuar tek ai i janë ankuar duke i thënë: “…ne dhe familjen tonë e ka goditur një fatkeqësi e madhe” Ajeti 88.
═۞═ Vlera e madhe e devotshmërisë dhe e durimit. Çdo e mirë në këtë dunja dhe në ahiret është rezultat i devotshmërisë dhe durimit. Allahu na ka treguar se atyre që janë të devotshëm dhe ata që janë durimtarë, u takon përfundimi i mirë. Edhe pse një kohë mund të jenë njerëz të nënçmuar në sytë e njerëzve. Jusufi alejhi ue selem pasi u tregon vëllezërve të tij se ai është Jusufi thotë: “Atë që ruhet (nga gjynahet) dhe bëhet i durueshëm, Allahu e shpërblen, se Ai kurrë nuk ia humb shpërblimin punëmirëve”. Ajeti 90.
═۞═ Njeriu duhet të kujtojë në mirëqenie gjendjen e mëparshme kur ka qenë në vështirësi apo pikëllim. Përmes kësaj do të shtojë lavdërimin e falënderimin ndaj Allahut. Vetë Jusufi në fund të ngjarjes duke kujtuar kohën më herët thotë: “Mua më bëri mirësi, kur më nxori nga burgu, kurse juve ju solli nga shkretëtira, pasi djalli pati futur ngatërresë midis meje dhe vëllezërve të mi.” Ajeti 100.
═۞═ Njeriu duhet t’i përgjërohet Allahut gjithnjë, të kërkojë prej Tij t’ia forcojë besimin dhe njëkohësisht të marrë shkaqet e kësaj dhe ta lusë Atë t’i japë përfundim të mirë. Përmes të mirave të Allahut që gëzon të kërkojë afrim tek Ai, në mënyrë që t’ia plotësojë ato dhe t’i japë përfundim të mirë (vdekje duke qenë në besim), e pastaj kur të dalë para Tij të jetë prej faqebardhëve. Kështu ka thënë Jusufi alejhi ue selem: “O Zoti im! Ti më ke dhënë pushtet dhe më ke mësuar shpjegimin e ëndrrave! O Krijues i qiejve dhe i Tokës, Ti je Mbrojtësi im edhe në këtë botë, edhe në botën tjetër! Bëj që të vdes si mysliman dhe më shoqëro me punëmirët (në botën tjetër)!” Ajeti 101.
═۞═ Jusufi alejhi ue selem i ka falur vëllezërit e tij për të keqën që ia kanë bërë në të kaluarën. Ai u ka premtuar se nuk do t’i qortojë kurrë në të ardhmen. Ai ka thënë: “Prej sot e tutje nuk ka qortim për ju…” Ajeti 92. Me këtë ka treguar moralin dhe edukatën e lartë të tij. qëllimi i tij ka qenë që të mos i ngushtojë ata. Nëse dikush e fal tjetrin por ia përmend më pas, kështu e ngushton, e vë në pozitë të keqe. Kur dikush e shfaq pikëllimin për sjelljen e keqe që ka treguar ndaj tjetrit, atëherë duhet ta falë atë dhe të mos e qortojë për të.
═۞═ Vlera e madhe e dijes për njeriun. Ajo është shkaku kryesor për pozitë të lartë në këtë dunja dhe në ahiret dhe që feja e dunjaja e personit të jetë të mirë. Jusufi alejhi ue selem çdo të mirë e ka arritur përmes dijes. Allahu i ka dërguar sprova të vazhdueshme dhe përmes kësaj ka mësuar dijen. Gjithashtu ka arritur pozitë të lartë të bamirësisë përmes dijes. Kur mbreti ka parë dijen tek ai kjo është bërë shkak që të dalë prej burgut. Ai ka arritur pozitë të lartë të mbreti duke arritur të bëhet këshilltar i afërt i tij përmes dijes së tij. Ai ka arritur të menaxhojë çështjet që kanë të bëjnë me ruajtjen e magazinave të ushqimeve, ndarjen e tyre te njerëzit etj. Në fund, ai ka kërkuar afrim tek Allahu, që Ai ta marrë në mbrojtjen e Tij, përmes dijes që ia ka dhënë. Mirësitë e dijes janë të shumta, madhore, në këtë dunja dhe në ahiret, dhe kurrë nuk mund të numërohen.
═۞═ Lejohet të kërkohet prej njerëzve, sidomos prej pushtetarit (pasuria e tyre është e popullit, japin prej buxhetit të shtetit), kur njeriu është në nevojë të madhe dhe në domosdoshmëri, që ta ndihmojnë. Vëllezërit e Jusufit i kanë thënë atij: “O ministër, ne dhe familjen tonë e ka goditur një fatkeqësi e madhe dhe kemi sjellë pak gjëra! Sidoqoftë, na e plotëso masën (për ushqimin) tonë dhe na jep lëmoshë, sepse Allahu i shpërblen dhënësit e lëmoshës”. Ajeti 88.
═۞═ Çdoherë që punohet me fenë e Allahut, atëherë rezultati do të jetë se do të përmirësohet toka, vendi ku jetojnë njerëzit dhe çështjet e tyre do të jenë të drejtuara sipas rregullit të caktuar. Ndërsa, kur bëjnë të këqija e mëkate do të shkaktohen trazira e turbullira në tokë. Vëllezërit e Jusufit alejhi ue selem thanë: “Betohemi për Allahun, ju e dini se ne nuk kemi ardhur të bëjmë turbullira në këtë vend dhe nuk jemi vjedhës” Ajeti 73.
═۞═ Çdo njeriu do t’i takojë ajo që ka vepruar. Nëse ka bërë mirë, do të ketë shpërblime e nëse ka bërë keq, do të ndëshkohet. Njeriu nuk e merr barrën e tjetrit. Vëllezërit e Jusufit i thanë atij: “O ministër, ai e ka babanë shumë plak, andaj merr ndonjërin prej nesh në vend të tij! Ne po shohim se ti je bamirës” (Jusufi) tha: “Allahu na ruajtë, si të marrim atë tjetrin në vend të atij te i cili e kemi gjetur sendin tonë! Atëherë, ne, me të vërtetë, do të ishim të padrejtë!” Ajeti 79.
═۞═ Kjo sure inkurajon njeriun për marrjen e shkaqeve që i sjellin dobi dhe e ruajnë prej gjërave të papëlqyeshme për të. Në këtë sure kjo vjen në shumë vende. Mirëpo, ndërmarrjen e këtyre shkaqeve e plotëson atëherë kur kërkon ndihmë prej Allahut. Nuk lejohet mbështetja në shkaqe, por duhet të veprohen ato dhe synimi të jetë mbështetja tek Allahu. Nëse do Ai, lejon që ato shkaqe të bëjnë efektin e tyre. Veprimit të shkaqeve duhet t’ia bashkëngjitë edhe kërkimin e ndihmës prej Allahut, mbështetjen tek Ai dhe besimin se Ai do ta ndihmojë. Kështu ka vepruar Jakubi alejhi ue selem kur ka vepruar shkaqet për mbrojtjen e bijve të tij, që të mos u ndodh ndonjë e keqe, dhe ka thënë: “Allahu është Ruajtësi më i mirë…” Ajeti 64.
═۞═ Nëse njeriu goditet me sprova e fatkeqësi nga të gjitha anët, si provim për të, duhet të bëjë durim dhe të kërkojë ndihmën e Allahut. Të mos mjaftohet vetëm me durimin. Kur Jakubi alejhi ue selem e ka kuptuar se çfarë kanë vepruar bijtë e tij me Jusufin alejhi ue selem, ka thënë: “Por, durim! Allahut i kërkoj ndihmë kundër asaj që po tregoni ju” Ajeti 18.
═۞═ Kjo sure na mëson metodën e dobishme se si duhet të polemizojmë me jobesimtarët dhe të krahasojmë mes të vërtetës e të pavërtetës. Ajo na mëson se kur duam të krahasojmë në mes tyre, atëherë duhet të përmendim të mirat dhe dobitë e të vërtetës në këtë dunja dhe në ahiret dhe të përmendim të këqijat e të pavërtetës në këtë dunja dhe në ahiret. Në këtë mënyrë krahasojmë mes tyre, duke dal në pah mirësia e së vërtetës. Jusufi alejhi ue selem kur u ka bërë thirrje të burgosurve, u ka thënë: “O shokët e mi të burgut! A janë më mirë një mori zotash të ndryshëm apo Allahu, i Vetmi, Ngadhënjimtari?” Ajeti 39. Këtu ua përmend shëmtinë e shirkut dhe se ai është ndjekje e opinioneve të kota. Shirku nuk ka të bëjë me të vërtetën në asnjë aspekt. Jusufi këtu tregon se çdo grup prej idhujtarëve ka nga një të adhuruar, kështu, dikush adhuron zjarrin, dikush idhullin, dikush varrin, dikush një engjëll, dikush një të vdekur etj. Pra, adhurojnë gjëra dhe të adhuruarit e tyre janë të ndryshëm, adhurojnë gjëra që nuk mund t’iu bëjnë dëm e dobi as vetëve të tyre e as adhuruesve të tyre. Ata nuk posedojnë as vdekje e as jetë dhe as ringjallje, atëherë si të adhurohen në vend të Allahut?!
═۞═ Feja e vërtetë është ajo në të cilën kanë qenë të Dërguarit e Allahut, e ajo është: adhurimi i Allahut, të Vetmit, vetëm Atij t’i kushtohen adhurimet tona, askujt tjetër. Jusufi alejhi ue selam u ka thënë shokëve të burgut: “Vendimi i përket vetëm Allahut: Ai ka urdhëruar që të adhuroni vetëm Atë. Kjo është e vetmja fe e vërtetë, por shumica e njerëzve nuk e di.” Ajeti 40. Kjo fe përmirëson dhe drejton besimet e njerëzve, moralet dhe veprat e tyre. Asnjë fe tjetër nuk mund ta bëjë këtë.
═۞═ Njeriu e ka obligim të njohë mirësitë e Allahut mbi të, që kanë të bëjnë me jetën e kësaj bote dhe me fenë e tij. Kur Jusufi alejhi ue selem u tregon shokëve të tij të burgut për mirësinë e udhëzimit në fenë e drejtë, u thotë: “Kjo është dhuntia e Allahut…” Ajeti 38. Ai duhet të dijë se Ai i Cili e ka begatuar me mirësinë e besimit e të Islamit është Allahu.
═۞═ Bamirësia (ihsani) është shkak që njeriu të arrijë dije dhe të mira në këtë dunja dhe në ahiret. Kjo është dy lloje: bamirësia në raport me Allahun, që është të adhurosh Allahun sikur je duke e parë Atë, edhe pse ti nuk e sheh Ai të sheh ty, dhe bamirësia në raport me krijesat. Allahu thotë për Jusufin alejhi ue selem: “Kur Jusufi arriti moshën e pjekurisë, Ne i dhamë aftësinë e të gjykuarit dhe dituri. Kështu i shpërblejmë Ne punëmirët/bamirësit.” Ajeti 22.
═۞═ Këshillimi i ndërsjellë është i dobishëm në çdo gjendje, edhe nëse bëhet për të pakësuar të keqen. Vëllezërit e Jusufit biseduan ndërmjet vete se çfarë të veprojnë me Jusufin, a ta vrisnin apo ta dërgojnë diku larg në shkretëtirë, dhe mendimi përfundimtar ka qenë që të hidhet në pus, që është një e keqe më e lehtë (se ato të tjerat), “por hidheni në fund të ndonjë pusi; do ta marrë ndonjë karvan” Ajeti 10.
Hoxhë Lulzim Perçuku.
Transkriptim – Derset “Disa dobi që përfitohen nga surja Jusuf”.
