إتق الله حيثما كنت، وأتبع السيئة الحسنة تمحها، وخالق الناس بخلق حسن
Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem ka thënë: “Ki frikë Allahun kudo që të jesh, veprën e keqe pasoje me të mirë dhe ajo do ta shlyejë atë dhe me njerëzit sillu me moral të mirë!” Tirmidhiu.
-“Ki frikë Allahun kudo që të jesh” është urdhër për devotshmëri, në çdo kohë dhe vend (qoftë në vetmi, në publik, në shtëpi, në treg etj.). Ky urdhër tregon për obligueshmëri.
Devotshmëri do të thotë: Të vendosësh mburojë/pengesë mes teje dhe dënimit apo zemërimit të Allahut. Kjo mburojë bëhet duke realizuar teuhidin (njëshmërinë e Allahut) dhe duke u larguar prej shirkut. Me këtë lloj të devotshmërisë janë urdhëruar të gjithë njerëzit.
Devotshmëria (të kesh frikë Allahun) është prej parimeve madhore të kësaj feje. Allahu e ka urdhëruar vetë Pejgamberin salAllahu alejhi ue selem me këtë gjë: “O i Dërguar! Kije frikë Allahun…” Ahzab 1. Po ashtu i ka urdhëruar edhe besimtarët, “O besimtarë! Kijeni frikë Allahun ashtu si i takon Atij…” Ali Imran 102. Kjo duke braktisur ndalesat dhe duke zbatuar obligimet. Dhe i ka urdhëruar me të edhe njerëzit në përgjithësi: “O njerëz! Frikësojuni Zotit tuaj…”[1] Nisa 1.
Një njeri e ka pyetur Ebu Hurejren se çfarë është devotshmëria dhe i është përgjigjur: “A ke ecur ndonjëherë në një rrugë me gjemba?” –“Po.” –“Çfarë ke bërë?” –“I jam larguar gjembit, ose e kam kaluar, ose e kam anashkaluar, ose jam tërhequr mbrapa (dhe nuk e kam prekur).” Ai i ka thënë: “Kështu është devotshmëria.” Ashtu siç ke vepruar në rrugën me gjemba, duke u ruajtur prej tyre, ashtu ruaju prej mëkateve (të mos biesh në to).
Një poet i njohur ka shkruar: “Braktisi gjynahet e vogla e të mëdha, kjo është devotshmëri. Vepro sikurse ai që ecë në një tokë me gjemba dhe ruhet se ku po e vendos këmbën e tij.”
Niveli më i lartë i realizimit të devotshmërisë është t’iu largohesh edhe atyre gjërave për të cilat nuk ndëshkohesh nëse i vepron, (u largohesh) ngaqë nuk të sjellin dobi në ahiret (me këtë arrihet realizimi i asketizmit).
A është më e mirë shfaqja e devotshmërisë apo mbajtja e saj fshehtas? Nëse shfaqja e devotshmërisë në një vepër është e dobishme për të tjerët, duke të të marrë model, atëherë është më mirë ta shfaqësh publikisht. Andaj Allahu i ka lavdëruar të gjithë ata që shpenzojnë qoftë fshehurazi apo haptazi. Nëse shfaqja e devotshmërisë në një vepër nuk ka dobi, atëherë fshehja është më e dobishme.
A është më mirë braktisja e mëkateve haptazi apo fshehtazi? Nëse dëshiron të veprosh një vepër, por që përfshin gjëra të ndaluara, dhe e braktisë haptazi, kjo është më e dobishme ngase kur të tjerët të shohin do të të marrin për model. Nëse të tjerët nuk përfitojnë (por është gjë mes teje dhe Allahut), atëherë më mirë është ta fshehësh këtë gjë (braktisjen e mëkatit).
-“veprën e keqe pasoje me një të mirë dhe ajo do ta shlyejë atë”- ngase veprat e mira shlyejnë veprat e këqija. Allahu thotë: “Fale namazin në mëngjes e mbrëmje dhe në një kohë të natës, sepse veprat e mira i shlyejnë veprat e këqija.” Hud 114.
Besimtari obligohet të pendohet e të kërkojë falje tek Allahu për gjynahun e tij dhe të veprojë shkaqet që shlyejnë gjynahet, dhe prej këtyre shkaqeve është që menjëherë pas gjynahut të veprojë vepër të mirë sepse kështu ajo e shlyejnë atë. Mirëpo, nuk është qëllimi që vepra e mirë t’ia shlyejë çdo lloj gjynahu që ka vepruar. Nëse ka vepruar gjynah të madh e të rëndë, atëherë atë e shlyen vepra e mirë e madhe, që ka me peshë të madhe. Çdo vepër e keqe e ka përballë një vepër të mirë që e shlyen atë, sipas sasisë dhe peshës. Kur vepra e keqe shlyhet në këtë mënyrë, atëherë nuk do të hyjë në peshimin e veprave në Ditën e Gjykimit. Kjo është mirësi e madhe e Allahut për njerëzit.
Çdokush që ka vepruar një vepër të keqe dhe menjëherë (shpejton e) vepron një të mirë me qëllim që t’i shlyhet ajo e keqe, atëherë Allahu ia shlyen atë. Ka mospajtime mes dijetarëve se a merret parasysh bërja e veprës së mirë me këtë qëllim apo jo. Sidoqoftë, vepra e mirë e cila shlyen më së shumti veprat e këqija është ajo e cila bëhet me këtë qëllim, ngase këtu janë bërë bashkë vepra e mirë edhe qëllimi/nijeti, shpresa për faljen e atij gjynahu dhe njëkohësisht në këtë nijet kemi edhe pendim dhe afrim tek Allahu me vepër të mirë (këtu janë bashkuar disa adhurime).
Këtu kemi dy nivele: 1. Bërja e veprës së mirë me qëllim që t’i shlyhet e keqja e bërë. 2. Bërja e veprës së mirë pa këtë nijet, por në mënyrë të pakufizuar.
Dhe pasi na u sqarua kjo, duhet të dimë se vepër e mirë apo vepër e keqe është ajo e cila në sheriat llogaritet e tillë.
-“dhe me njerëzit sillu me moral të mirë”- d.m.th. me besimtarët. Prej moralit të mirë në përgjithësi është mirësjellja. Por, gjithashtu në hadith përfshihen edhe jobesimtarët, dhe për qëllim është sjellja ndaj tyre me drejtësi.
Morali i mirë përfshin ato gjëra me të cilat besimtari e ka obligim të sillet në raportet me njerëzit.
Morali i mirë – خلق حسن – khulukul hasen – është përkufizuar nga dijetarët në këtë fomrë: “Të ndalësh lëndimin e ofendimin ndaj të tjerëve, të japësh më të mirën prej vetes, të tregohesh i durueshëm ndaj lëndimeve të tjerëve dhe të jesh me fytyrë të buzëqeshur.”
Kriteri i moralit të mirë është përmendur në Kuran: “Trego mëshirë, urdhëro vepra të mira dhe shmangu nga të paditurit!” Araf 199. Do të thotë: Mos kërko prej njerëzve të sillen me ty siç ti dëshiron, por merre atë që ta japin prej sjelljeve të tyre.
Pastaj, një pjesë të moralit të mirë Allahu e ka krijuar në natyrën e disa njerëzve, siç transmetohet se Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem i ka thënë Eshexh AbdulKajsit radijAllahu anhu: “Ti ke dy cilësi të mira, të cilat i do Allahut: butësia/maturia dhe mosngutia… Allahu i ka vendosur ato tek ti.” Muslimi. Ndërsa, ka morale të mira të cilat arrihen duke e trajnuar vetveten (e shtynë veten, e detyron). Kur njeriu e detyron/shtynë vetveten të ketë sjellje të mira, kjo në formë adhurimi ndaj Allahut, ai ka shpërblim më të madh tek Allahu sesa ai që e ka natyrë të tij moralin e mirë (ky nuk ka nevojë ta mundojë e detyrojë veten e tij në këtë).
Moral i mirë është dhe sjellja e mirë me njerëzit edhe nëse të lëndojnë. Morali i mirë sjell prehje, rehati e qetësi në zemër. Ai që ka moral të mirë kurrë nuk është i shqetësuar.
Në këtë hadith fjala: “me njerëzit sillu me moral të mirë” ka ardhur në formë urdhërore. Ka hadithe të tjera në të cilat ka ardhur nxitje e inkurajim për të pasur moral të mirë. Ka hadithe të tjera në të cilat sqarohet vlera e moralit të mirë, si: “Më i dashuri për mua në mesin tuaj dhe i cili do të qëndrojë më së afërmi me mua në xhenet është ai që ka moralin më të mirë.” Dhe: “Vërtet, më të zgjedhurit/mirët në mesin tuaj janë ata që kanë moralin më të mirë.” Dhe: “Besimtari me moralin e tij të mirë arrin shpërblimin e atyre që agjërojnë (agjërim vullnetar) dhe falen gjatë (namaz vullnetar).” Nëse vazhdimisht mban moral të mirë, atëherë je vazhdimisht në adhurim ndaj Allahut.
[1] Kjo është thirrje për t’u bërë muslimanë.
Hoxhë Lulzim Perçuku – Transkriptim.
