Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem:
“من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليقل خيراً أو ليصمت، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم جاره، ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم ضيفه”.
Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem ka thënë: “Kush beson Allahun dhe Ditën e Fundit, le të flasë fjalë të mira ose le të heshtë. Kush beson Allahun dhe Ditën e Fundit, le ta nderojë komshiun e tij. Kush beson Allahun dhe Ditën e Fundit, le ta nderojë mysafirin.” Buhariu dhe Muslimi.
Komentimi
Ky hadith flet për disa edukata (edebe) islame që janë prej edukatës madhështore. Këto që janë përmendur në hadith janë urdhra dhe urdhrat tregojnë për obligueshmëri (këto janë obligime).
Hadithi na tregon se prej tipareve të besimtarit, i cili beson Allahun dhe Ditën e Gjykimit, që frikësohet prej Tij dhe dënimeve e tmerreve të asaj Dite dhe shpreson të jetë i shpëtuar, është se: ose thotë fjalë të mira ose heshtë dhe e nderon komshiun dhe mysafirin. Nga ky hadith kuptojmë se të drejtat ndahen në dy grupe:
- Ato të drejta që janë karshi Allahut– lidhen me besimin në mbikëqyrjen e Allahut ndaj nesh.
- dhe ato të drejta që janë karshi njerëzve.
Ruajtja e gjuhës është prej gjërave më të vështira (nga aspekti i zbatimit të tyre për njeriun) për ta realizuar këtë bindje/besim (se është nën mbikëqyrjen e Allahut,). Andaj Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem na tërheq vërejtjen në këtë hadith. Ai (sa i përket formulimit të fjalisë në këtë hadith) na inkurajon që ose të flasim fjalë të mira ose të heshtim, sikur na thotë: nëse pretendon dhe thua se e beson Allahun dhe Ditën e Gjykimit atëherë e ke njërën nga këto dy opsione. Heshtja këtu është në nivel më të ulët sesa thënia e fjalëve të mira (nëse nuk gjen fjalë të mira atëherë hesht).
Njeriu do të merret në llogari për çdo gjë që flet. Allahu thotë: “S’ka kurrfarë të mire në shumë prej bisedave të tyre të fshehta, përveç rastit kur ndokush kërkon që të jepet sadaka ose të kryhet një vepër e mirë apo paqësim ndërmjet njerëzve.” Nisa 114. Dhe fjalët e mira ndërlidhen me këto tri gjëra që përmenden në këtë ajet.
-“le të flasë fjalë të mira” – të urdhërojë apo të nxisë të tjerët të japin sadaka, apo të bëjnë vepra të mira, apo të paqësohet ndërmjet njerëzve.
Fjalët e mira ndahen në dy grupe: 1. Ato që janë të mira në veten e tyre (përmendja e Allahut, leximi i Kuranit, të mësuarit e dijes të tjerëve, urdhërimi për të mirë e ndalimi nga e keqja, urdhërimi për çdo vepër të mirë etj.), 2. Ato që janë të mira për shkak të qëllimit të tyre, prej të cilave ka rezultate të mira, si: afërsia, dashuria, largimi i mërzisë, futja e gëzimit tek të tjerët etj.).[1]
Në hadith ka nxitje për ruajtjen e gjuhës prej fjalëve të tepërta, tek të cilat nuk ka mirësi. E para që njeriu duhet të zgjedhë është të flasë fjalë të mira. Nëse nuk gjen fjalë të mira, atëherë hesht, dhe kjo është prej besimit në Allahun dhe në Ditën e Fundit. Nëse njeriu lirohet në biseda e fjalë që janë të lejuara (mubah), atëherë kjo do ta dërgojë gradualisht të familjarizohet edhe me fjalët që janë të papëlqyera, apo me ato që janë të ndaluara. Në këtë rast heshtja është flori. Besimi në Allahun dhe në Ditën e Fundit e nxit njeriun ta ruajë gjuhën e tij dhe kur vepron kështu, si rrjedhojë do të ruajë edhe gjymtyrët e tjera, ngase siç thamë ruajtja e gjuhës është më e vështira për njeriun. Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem ka thënë: “Ai që më garanton mua se do ta ruajë atë që është ndërmjet dy nofullave të tij (gjuhën) dhe atë që është ndërmjet dy këmbëve të tij (organin gjenital), unë ia garantoj xhenetin!” Buhariu.
-Pastaj thotë: “Kush beson Allahun dhe Ditën e Fundit, le ta nderojë komshiun e tij”– sjellja apo raporti të jetë sipas tipareve që i kërkon ndershmëria. I ndershëm (kerim) gjuhësisht është ai i cili ua ka kaluar të tjerëve në tiparet e mira, të përsosura njerëzore. Nderimi i komshiut (apo i musafirit siç do të flasim më poshtë) është dhënia mund e përpjekje për të realizuar tiparet e përsosmërisë që i kërkon fqinjësia e mirë (apo mikpritja e musafirit). Komshiu nderohet duke i folur fjalë të mira, të bukura, duke e ruajtur në nderin e në familjen e tij, duke bërë kujdes të mos shikosh në shtëpinë e tij, duke ruajtur të drejtat e përgjithshme (kujdesi ndaj murit që ndan me të, dritares që ke nga ana e tij- të mbulohen me perde, kujdesi të mos ia nxësh vendin e parkingut të automjetit të tij etj.), duke mos lejuar që fëmija të ushtrojë dhunë ndaj tij, duke e ndihmuar financiarisht (me para, veshje, ushqim e të tilla) etj. Në hadith nuk kufizohet nderimi ndaj komshiut, por vjen në mënyrë të pakufizuar, në mënyrë që kjo të kthehet tek tradita e vendit. Nderimi i komshiut qenka një fjalë e përgjithshme në të cilën futen shumë gjëra, siç shpjeguam, si: plotësimi i të drejtave të tyre, mos dëmtimi apo mos lëndimi i tyre, dhënia kur kanë nevojë apo në formë dhurate.
Një pjesë e dijetarëve thonë se ky hadith përfshin edhe komshiun i cili është jobesimtar.
Disa dijetarë, lidhur me çështjen se kush llogaritet komshi, thonë se kjo kthehet tek tradita e vendit.
Ai që e kemi ngjitur me shtëpi ka të drejtën më të madhe obligative ndaj nesh, e pastaj ai që është më larg. Nëse komshiu afër teje, apo pak më larg, është i afërm (ke lidhje familjare me të) dhe është musliman, atëherë ai ka tri të drejta ndaj teje: të drejtën e fqinjësisë, të lidhjes farefisnore dhe të Islamit.
-Pastaj thotë: “Kush beson Allahun dhe Ditën e Fundit, le ta nderojë mysafirin” – me sjellje e tipare ndershmërie e të lavdëruara përmes të cilave arrin të realizosh të drejtën që ka mysafiri. Prej tyre: pritja me buzëqeshje, me çehre të mirë, me fjalë të mira, sidomos me shërbim të ushqimit. Mysafir është udhëtari që vjen dhe hyn në shtëpinë tënde. Është obligim në këtë rast t’i shërbesh ushqim një ditë e një natë (kjo është obligim kur nuk gjen ku të strehohet),[2] ndërsa dy ditë pas saj janë të preferuara.
Besimtari e ka obligim t’i shërbejë mysafirit (ushqim aq sa e kalon urinë) atë që është në mundësinë e tij, me të cilin ushqehet vetë dhe anëtarët e familjes), por jo ta ngarkojë veten më tepër sesa që mundet.
Obligueshmëria e nderimit të mysafirit është për atë që ka pasuri tepricë (me shumë sesa mbulimi i nevojave të familjes). E nëse ai dhe familja e tij ka nevojë për atë ushqim atëherë ata vetë janë më parësor për atë ushqim sesa mysafiri dhe ai nuk e ka për obligim t’i ofrojë ushqim.
Nuk ka dallim a është një mysafir, apo më shumë, sado që është numri i mysafirëve.
[1] Rastet: kur je në një ndejë (mexhlis), apo kur familjari hyn në shtëpinë e tij dhe jep selam, u flet familjarëve me fjalë me të cilat fut gëzim e lumturi në zemrat e tyre etj.
[2] Disa dijetarë thonë se ky obligim bie mbi banorët e fshatrave apo qyteteve të vogla, ku musafiri nuk ka vende me pagesë për ta kaluar natën, ndërsa nëse rasti është në qytete të mëdha nuk është obligim për banorët aty për të mikëpritur musafirin, por është gjë e preferuar. Disa dijetarë këtë hadith e kanë lënë të përgjithësuar, thonë se nuk ka dallim mes qyteteve të mëdha e të vogla, por është obligim nderimi i musafirit një ditë e një natë edhe nëse ka ku të shkojë të kalojë natën me pagesë (hotel, me qëra etj.).
Hoxhë Lulzim Perçuku – Transkriptim.
