Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem ka thënë:
“Vërtet, hallalli (e lejuara) është i qartë dhe harami (e ndaluara) është i qartë. Dhe mes tyre ka gjëra të dyshimta (të paqarta), të cilat shumica e njerëzve nuk i dinë. Andaj, ai që ruhet prej gjërave të dyshimta, ka ruajtur fenë dhe nderin e tij. Kurse, ai që bie në to, (si rrjedhojë) do të bie në harame. (Shembull) Sikur bariu i cili ruan (i lë të kullosin) kopenë e tij përreth kullotës së ndaluar (të ruajtur, pronë e dikujt) duke qenë në rrezik që kopeja të hyjë e të kullosë në të. Dijeni se çdo mbret ka kufijtë e tij, ndërsa kufijtë e Allahut janë ndalesat e Tij. Vini re! Në trup është një copë mishi, nëse ajo përmirësohet atëherë përmirësohet i gjithë trupi e nëse ajo prishet, atëherë prishet i gjithë trupi. Ajo copë mishi është zemra.”
Buhariu dhe Muslimi.
Komentimi
Dijetarët këtë hadith e kanë llogaritur një të katërtën e fesë.
~ “Vërtet, hallalli (e lejuara) është i qartë dhe harami (e ndaluara) është i qartë. Dhe në mes tyre ka gjëra të dyshimta (të paqarta)…” Ky hadith na tregon se të gjitha dispozitat Islame ndahen në tri lloje:
⁕ Lejesat e qarta.
⁕ Ndalesat e qarta.
⁕ Të dyshimtat (për shumicën e njerëzve).
Vepra e lejuar duhet të bëhet sinqerisht vetëm për Allahun dhe duke e pasuar sunetin profetik (e jo të bëhet me bidate). Po ashtu, edhe vepra e ndaluar duhet të braktiset me nijetin për hir të Allahut (ngase Ai e ka ndaluar, dhe për këtë do të shpërblehesh). Mes këtyre të dyjave qëndrojnë gjërat e dyshimta – të paqarta (mushtebih) për të cilat ka ardhur ky hadith (i cili flet sa i përket vendimit/gjykimit të tyre).[1] Vendimi për to për shumicën e njerëzve është i paqartë (nuk e dinë, u është përzier).
Qëllimi pra kur janë përmendur këto gjëra të paqarta është se dija rreth tyre për disa njerëz është e paqartë, ata nuk kanë njohuri të mjaftueshme se a janë të lejuara apo jo, vendimi për to tek ta është i paqartë.
Dy nivelet e njerëzve në lidhje me gjërat e paqarta:
⁕ Gjërat për të cilat vetë dijetarët janë ndalur[2] dhe nuk janë prononcuar për vendimin rreth tyre, të tilla janë gjërat moderne të reja, si: transaksionet e ndryshme të parave, shitblerjet, mjekësia bashkëkohore etj. Atëherë edhe njerëzit duhet të ndalen (të mos ndërmarrin asgjë) derisa dijetarët të japin vendimin për to.
⁕ Gjërat të cilat janë të paqarta për dikë i cili nuk është prej dijetarëve. Atëherë (edhe në këtë rast) duhet të ndalet e të mos ndërmarrë asgjë derisa t’i drejtohet dijetarëve dhe hoxhallarëve (për t’iu bërë i qartë vendimi islam për të).[3]
~ “…ai që ruhet prej gjërave të dyshimta, ka ruajtur fenë dhe nderin e tij”, prej kësaj përfitojmë një dobi të madhe: Ai që vepron gjëra të paqarta do të përflitet e kritikohet nga besimtarët përreth se nuk i përmbahet fesë.[4]
~ “…ai që bie në to, (si rrjedhojë) do të bie në harame” ngase ato janë shumë afër haramit për nga pamja dhe ngjashmëria (ai që bie në to thuajse ka rënë në haram). Ai që e liron veten të bie në këto gjëra, gjithsesi ai pas një kohe do të bie edhe në haram (ngase i përzihen).
~Pastaj na jep një krahasim/shembull: “Sikur çobani i cili ruan (i lë të kullosin) kopenë e tij përreth kullotës së ndaluar (të ruajtur, pronë e dikujt) duke qenë në rrezik që kopeja të hyjë e të kullosë në të.”
~“…kufijtë e Allahut janë ndalesat e Tij”- brenda këtyre ndalesave qëllimi është: e gjithë feja e Tij. Ai që u afrohet këtyre ndalesave (e liron veten shkaku i neglizhencës) ai do të bie në to. Andaj, Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem na tërheq vërejtjen këtu që të mos i afrohemi ndalesave të Allahut, edhe nëse kemi pak dyshim (rreth vendimit të një gjëje) sepse shumë lehtë mund të biem në të (ndalesë), sikur bariu në këtë shembull i cili i kullotë bagëtitë e tij afër një toke të dikujt e që shumë lehtë kullosa ka mundësi të futet aty. Nëse njeriu nuk u afrohet ndalesave të Allahut, atëherë do të kapet më shumë për feje.
~“Vini re! Në trup është një copë mishi, nëse ajo përmirësohet atëherë përmirësohet i gjithë trupi e nëse ajo prishet, atëherë prishet i gjithë trupi. Ajo copë mishi është zemra.” Këtu na tregon se zemra është origjina me të cilën njeriu tregon devotshmërinë ndaj Allahut në largimin prej gjërave të dyshimta apo ndaljes përball tyre. Nëse zemra përmirësohet atëherë do të përmirësohen edhe lëvizjet e veprimet, e nëse ajo prishet atëherë prishen edhe të tjerat. Tërë kjo ndërlidhet me zemrën.
[1] Nga këndvështrimi i personit, nganjëherë (duke i pasur të paqarta) i sheh se janë hallall e nganjëherë i sheh se janë haram, kjo te shumica e njerëzve. Ndërsa, për dijetarët ato nuk janë të paqarta, ata e dinë dispozitën për to (se a janë haram apo hallall).
[2] Jo sepse janë të pazot, por kështu veprojnë për ta shqyrtuar mirë çështjen dhe për ta ruajtur fenë e Allahut sepse do t’i japin përgjigje tërë umetit (në lidhje me atë gjë).
[3] Njeriu që nuk ka dije dhe vepron një gjë të tillë, nuk arsyetohet sepse e ka pasur obligim të ndalet, derisa t’i behet i qartë vendimi për të. Shembull: Dikush do të fillojë një shitblerje por e ka të paqartë se a lejohet, atëherë duhet të ndalet, që të ruajë me këtë fenë dhe nderin e tij dhe të mos ndërmarrë asgjë derisa të pyesë dikë (prej dijetarëve dhe hoxhallarëve) që di dhe që ia sqaron atë.
[4] Andaj njeriu duhet t’iu ikë vendeve, fjalëve, veprave apo veprimeve për të cilat mund të qortohet e kritikohet. Nuk duhet të mos i kushtojë rëndësi shikimit të vëllezërve të tij (duke mos e pasur problem këtë), përkundrazi kësaj duhet t’i kushtojë rëndësi dhe gjithashtu fjalëve të njerëzve të dijes në atë vend. Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem ka thënë: “Mjafton për njeriun të llogaritet se ka bërë diçka të keqe (tek Allahu) kur të tjerët fillojnë të bëjnë me gisht kah ai (për një çështje të fesë apo të dunjasë)…” Tirmidhiu dhe të tjerët.
Hoxhë Lulzim Perçuku – Transkriptim.
