Surja Ale – Komentim
بِسْمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
سَبِّحِ ٱسْمَ رَبِّكَ ٱلْأَعْلَى ٱلَّذِى خَلَقَ فَسَوَّىٰ وَٱلَّذِى قَدَّرَ فَهَدَىٰ وَٱلَّذِىٓ أَخْرَجَ ٱلْمَرْعَىٰ فَجَعَلَهُۥ غُثَآءً أَحْوَىٰ سَنُقْرِئُكَ فَلَا تَنسَىٰٓ إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُ ۚ إِنَّهُۥ يَعْلَمُ ٱلْجَهْرَ وَمَا يَخْفَىٰ وَنُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرَىٰ فَذَكِّرْ إِن نَّفَعَتِ ٱلذِّكْرَىٰ سَيَذَّكَّرُ مَن يَخْشَىٰ وَيَتَجَنَّبُهَا ٱلْأَشْقَى ٱلَّذِى يَصْلَى ٱلنَّارَ ٱلْكُبْرَىٰ ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَىٰ قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّىٰ وَذَكَرَ ٱسْمَ رَبِّهِۦ فَصَلَّىٰ بَلْ تُؤْثِرُونَ ٱلْحَيَوٰةَ ٱلدُّنْيَا وَٱلْءَاخِرَةُ خَيْرٌۭ وَأَبْقَىٰٓ إِنَّ هَٰذَا لَفِى ٱلصُّحُفِ ٱلْأُولَىٰ صُحُفِ إِبْرَٰهِيمَ وَمُوسَىٰ
1.Lavdëro emrin e Zotit tënd, më të Lartit,
- që ka krijuar gjithçka dhe e ka përpjesëtuar drejt;
- që ka caktuar fatin e çdo gjëje dhe ia ka rrëfyer rrugën;
- që bën të rriten kullotat
- dhe pastaj të shndërrohen, të thahen e të vyshken.
- Ne do të të bëjmë ty (Muhamed) të lexosh (Shpalljet Tona), kështu që nuk ke për të harruar,
- përveç asaj që do Allahu. Vërtet, Ai e di të dukshmen dhe çka është e fshehtë.
- Do të ta lehtësojmë ty rrugën e drejtë,
- prandaj këshillo, nëse këshilla do të jetë e dobishme!
- Asaj do t’ia vërë veshin ai që (i) frikësohet (Allahut),
- e do t’i shmanget vetëm më i keqi,
- i cili do të digjet në zjarrin e madh,
- ku as nuk do të vdesë, as nuk do të jetojë.
- I shpëtuar është ai që pastrohet,
- që e përmend emrin e Zotit të vet dhe që fal namaz!
- Por ju, përkundrazi, më shumë po e parapëlqeni jetën e kësaj bote,
- ndonëse jeta tjetër është më e mirë dhe e amshuar.
- Kjo, me të vërtetë, ndodhet në Fletët e lashta,
- në Fletët e Ibrahimit dhe Musait.
-“ سَبِّحِ ٱسْمَ رَبِّكَ ٱلْأَعْلَى – Lavdëro emrin e Zotit tënd, më të Lartit” – Me këtë Allahu i drejtohet Pejgamberit salAllahu alejhi ue selem, por kjo përfshin edhe umetin. Sebbih – të pastrosh Allahun prej çdo gjëje që nuk i takon madhështisë e madhërisë së Tij, prej çdo të keqeje, të mete e mangësie, të besosh se Ai është i përsosur në të gjitha aspektet. Prej emrave të Allahut është El Kuddus – I Pastri nga çdo e metë dhe mangësi.
Për pjesën “Lavdëro emrin e Zotit tënd” shejh Uthejmini thotë: “Bëj tesbih Zotin tënd duke e përmendur emrin e Tij.” Kjo ngase njeriu mund të bëjë tesbih vetëm me zemër, pa e përmendur emrin e Tij, apo vetëm me gjuhë, kurse Allahu në këtë ajet na mëson se duhet ta bëjmë tesbih me zemër dhe me gjuhë (kjo është forma më e plotë).
-“Më të Lartit”- Allahu është më i Larti me Cilësitë e Tij dhe me Qenien e Tij. Allahu ka Cilësitë më të Përsosura. Ai është i lartësuar mbi Arshin e Tij.
-“ ٱلَّذِى خَلَقَ فَسَوَّىٰ – që ka krijuar gjithçka dhe e ka përpjesëtuar drejt”- Allahu ka krijuar çdo gjë prej mos ekzistencës. Të gjitha krijesat e krijuara prej Tij kanë qenë një hiç, dhe Ai ua ka dhënë ekzistencën. Njeriu nuk mundet t’i japë diçkaje ekzistencë prej mos ekzistencës. Kjo i takon vetëm Allahut. Ai krijon me një fjalë të vetme “Bëhu” dhe ajo bëhet. Çdo gjë e ka krijuar në formën më të mirë, më të përsosur, më të përshtatshme (shembull: nuk ka krijesë më të bukur sesa njeriu, ai kokën e ka lartë, zemrën në mesin e trupit, në gjoks). Në këtë ajet së pari hyn njeriu, pastaj të gjitha krijesat e tjera.
-“ وَٱلَّذِى قَدَّرَ فَهَدَىٰ – që ka caktuar fatin e çdo gjëje dhe ia ka rrëfyer rrugën” – E ka bërë në masë të caktuar, sa i përket gjendjeve, përfundimit, cilësive, afatit të jetës etj. Pastaj e ka udhëzuar atë, me udhëzimin sheriatik dhe me udhëzimin e krijimit. Allahu çdo gjë (me udhëzimin e krijimit) e udhëzon drejt asaj për të cilën është krijuar. Ndërsa, udhëzimi fetar-sheriatik është më i rëndësishëm (për njerëzit) sesa tjetri. Allahu ua ka sqaruar të vërtetën njerëzve; edhe jobesimtarëve, por ata e refuzuan. Ky lloj i udhëzimit është qëllimi për të cilin sot jeton njerëzimi, për të cilin njerëzit janë krijuar, “Xhindet dhe njerëzit nuk i kam krijuar për asgjë tjetër vetëmse që të Më adhurojnë” Dharijat 56.
-“ وَٱلَّذِىٓ أَخْرَجَ ٱلْمَرْعَىٰ– që bën të rriten kullotat”- Në atë që ai e ka caktuar për krijesat e tij hyn edhe furnizimi, ky furnizim vjen prej bimëve, prej të cilave ushqehen kafshët dhe njerëzit. Allahu i ka udhëzuar njerëzit se si t’i punojnë bimët, t’i korrin, t’i shfrytëzojnë, t’i gatuajnë etj.
-“ فَجَعَلَهُۥ غُثَآءً أَحْوَىٰ – dhe pastaj të shndërrohen, të thahen e të vyshken”- Allahu veçon kullosat sepse në të kullosin kafshët, dhe ato pastaj i bën të vyshken (i bën të padobishme). Përderisa Allahu i veçon kullosat dhe menjëherë përmend se ato vyshken, duke sjell këto dy ajete menjëherë pas ajetit ku përmendet krijimi e udhëzimi, atëherë qëllimi është që të sqarojë përfundimin e krijesave. Ky ajet jep shembullin e dunjasë (çfarë do të ndodhë me njerëzit). Në fillim do të jenë sikurse kullosat, që lulëzojnë, do të jenë në jetë të kënaqshme, në lumturi e bukuri, por shumë shpejt do të kalojnë në dëshpërim, ose në këtë dunja ose në ahiret. Përfundimi i disa njerëzve është sikur i këtyre kullosave: nuk do të kenë dobi prej jetës në të cilën jetojnë. Këtu na jepet shembulli i atij që është dhënë pas kësaj jete.
-“ سَنُقْرِئُكَ فَلَا تَنسَىٰٓ – Ne do të të bëjmë ty (Muhamed) të lexosh (Shpalljet Tona), kështu që nuk ke për të harruar”- ky është një premtim prej Allahut për Pejagmberin salAllahu alejhi ue selem, i cili në fillimin e Shpalljes prej Allahut, ka shpejtuar (e ka përsëritur menjëherë ajetin) dhe Allahu e këshillon në ajetet e sures Kijame “Mos nxito (o Muhamed) në leximin e Kuranit me gjuhën tënde! Ne e kemi për detyrë t’i mbledhim pjesët e tij e ta lexojmë atë. Dhe, kur ta lexojmë atë, ti përcille leximin e tij! Pastaj, e kemi Ne për detyrë ta shpjegojmë.” Andaj, pas këtyre ajeteve ai ka heshtur kur i është zbritur Shpallja derisa Xhibrili ka përfunduar pastaj e ka përsëritur atë që ka dëgjuar prej tij.
-“ إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُ ۚ إِنَّهُۥ يَعْلَمُ ٱلْجَهْرَ وَمَا يَخْفَىٰ – përveç asaj që do Allahu. Vërtet, Ai e di të dukshmen dhe çka është e fshehtë”- Nëse Allahu dëshiron që të harrojë (Pejgamberi salAllahu alejhi ue selem) diçka prej Kuranit, atëherë do të harrojë. Pastaj vijon: Allahu e di atë që njeriu e shfaq dhe e flet haptazi, por e di edhe atë që e flet fshehtas në veten e tij, që nuk e zbulon tek të tjerët.
-“ وَنُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرَىٰ – Do të ta lehtësojmë ty rrugën e drejtë”- I jep një premtim tjetër. Çdo gjë do t’ia lehtësojë, sidomos kur është fjala për adhurimet ndaj Allahut. Sa herë që është ndodhur në një vështirësi, i ka ardhur lehtësimi prej Allahut.
-“ فَذَكِّرْ إِن نَّفَعَتِ ٱلذِّكْرَىٰ – prandaj këshillo, nëse këshilla do të jetë e dobishme!”- Përkujtoji të tjerët me fjalët e Allahut, argumentet e Tij, apo me ligjet e vendosura në univers, me ndëshkimet, me shpërblimet etj. Disa dijetarë kanë se fjalia është e kushtëzuar: këshillo nëse këshilla bën dobi. Nëse sheh se nuk bën dobi, atëherë mos i këshillo të tjerët, ngase nuk ka dobi t’i këshillosh ata që nuk e duan dhe nuk e pranojnë këshillën. Kurse disa dijetarë thonë: Këshilloji të tjerët në çdo gjendje, çdoherë, pa përjashtim, përderisa këshilla bën dobi, gjithmonë do të jetë dikush tek i cili këshilla do të bëjë dobi. Madje, edhe nëse askush nuk e pranon këshillën atëherë do të ketë dobi vetë ai që këshillon. Ndërsa disa dijetarë të tjerë kanë thënë: Nëse je i bindur se këshilla bën dobi atëherë është obligim, por nëse jo, atëherë je i lirë nëse do këshillon ose jo. Sidoqoftë, themi se patjetër duhet të këshillosh të tjerët aq sa ke dije, edhe nëse je i bindur se këshilla nuk do t’iu bëjë dobi, mos e ndal asnjëherë atë (madje mjafton si sukses që njerëzit të mësojnë nga këshilla se filan gjë qenka e ndaluar apo e lejuar, edhe nëse nuk e pranojnë këshillën tënde).
-“ سَيَذَّكَّرُ مَن يَخْشَىٰ – Asaj do t’ia vërë veshin ai që (i) frikësohet (Allahut)”- Pastaj, njerëzit në pranimin e këshillës janë dy lloje: 1. Ata që këshillohen, 2. Ata që ia kthejnë shpinën. Këshillën e pranon vetëm ai që ka frikë Allahun, dhe kuptimi i kësaj frike (jakhshe) është: ka frikë Allahun ngase ka dije për madhështinë e Allahut.
-“ وَيَتَجَنَّبُهَا ٱلْأَشْقَى – e do t’i shmanget vetëm më i keqi”- Eshka është ai me fatin e keq (jobesimtari). Është ai për të cilin është shkruar të jetë prej banorëve të xhehenemit. Ai shmanget dhe nuk i bën dobi këshilla. Jobesimtari është ai të cilit nuk i bën dobi këshilla dhe përkujtimi.
-“ ٱلَّذِى يَصْلَى ٱلنَّارَ ٱلْكُبْرَىٰ – i cili do të digjet në zjarrin e madh”- Kubraa është zjarri shumë i madh i xhehenemit.
-“ ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَىٰ– ku as nuk do të vdesë, as nuk do të jetojë”- Nuk do të vdesë e të rehatohet/shpëtojë prej ndëshkimit. Nuk do të jetojë me jetë të lumtur edhe pse është i gjallë, i gjallë duke u ndëshkuar ashpër. Është në vështirësi aq të madhe saqë do të shpresoj të vdesë dhe do ta lusë Allahun t’ia marrë shpirtin.
-“ قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّىٰ – I shpëtuar është ai që pastrohet”- Ka fituar atë që dëshiron dhe synon, ka shpëtuar prej asaj që ka frikë e që nuk e pëlqen, ka arritur çdo të mirë dhe është larguar prej çdo të keqeje. “ai që pastrohet”-kjo edhe nga ana e jashtme edhe nga ana e brendshme. Së pari, njeriu duhet të pastrohet në raport me Allahun: prej shirkut (të madh e të vogël), prej syefaqësisë (t’ia kushtojë adhurimet Allahut me sinqeritet, jo të ketë qëllim të lavdërohet, të kërkojë pozitë etj.), prej hipokrizisë, prej dyshimeve etj.; të pastrohet në raport me Pejgamberin salAllahu alejhi ue selem: të pasojë sunetin e tij plotësisht, të mos bëjë bidate (të mëdha apo të vogla); të pastrohet në raport me muslimanët, me njerëzit: të dojë për ta atë që do për veten e tij, të ketë zemër të pastër prej zilisë, mllefit, urrejtjes, xhelozisë, të ruajë gjuhën ndaj muslimanëve (përgojimi, bartja e fjalëve, gënjeshtra etj.), të ruajë gjymtyrët (të mos i godasë ata), të largohet prej shkaqeve që çojnë në përçarje, të ndjekë rrugët që çojnë në dashurinë ndërmjet muslimanëve (selami etj.).
-“ وَذَكَرَ ٱسْمَ رَبِّهِۦ فَصَلَّىٰ – që e përmend emrin e Zotit të vet dhe që fal namaz!”- E kujton Allahun duke përmendur emrin e Tij (thotë: SubhanAllah, elhamdulilah etj.), kjo përfshin kujtimin me zemër dhe me gjuhë. Përveç që e kujton me zemër, e përmend edhe me gjuhë. Këtu hyn dhe kujtimi përmes adhurimeve që bën. Kur e përmend emrin e Allahut me gjuhë, e ndjen këtë me zemër dhe këshillohet. “që fal namaz”– nuk ka shpëtim veçse duke e kryer këtë obligim.
-“ بَلْ تُؤْثِرُونَ ٱلْحَيَوٰةَ ٱلدُّنْيَا – Por ju, përkundrazi, më shumë po e parapëlqeni jetën e kësaj dunjaje”- Kjo është në natyrën e njeriut. Kjo dunja është kalimtare, e mangët, dikur do të përfundojë, sado që njeriu të jetojë gjatë në të, do të vdesë, sado që të arrijë prej të mirave nuk do të jetë i kënaqur e i lumtur, ngase ajo është dunja, e ka cilësi mangësinë, njeriu nuk ka mundësi të arrijë në të plotësimin dhe lumturinë absolute që synon.
-“ وَٱلْءَاخِرَةُ خَيْرٌۭ وَأَبْقَىٰٓ – ndonëse jeta tjetër është më e mirë dhe e amshuar” – Ahireti është më i mirë se dunjaja. Të mirat e kënaqësitë në të cilat ka përgatitur Allahu në ahiret, janë të përhershme, lumturia aty nuk zbehet kurrë, njeriu është vazhdimisht në lumturi të plotë në të.
-“ إِنَّ هَٰذَا لَفِى ٱلصُّحُفِ ٱلْأُولَىٰ – Kjo, me të vërtetë, ndodhet në Fletët e lashta”-
-“ صُحُفِ إِبْرَٰهِيمَ وَمُوسَىٰ – në Fletët e Ibrahimit dhe Musait”- Ky parapëlqim dhe favorizim i dunas, para jetës së ahiretit, ka qenë i shkruar edhe në Fletat e mëhershme, të zbritura.
Hoxhë Lulzim Perçuku – Transkriptim.
