Surja el Beled – Komentim
بِسْمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
لَآ أُقْسِمُ بِهَٰذَا ٱلْبَلَدِ وَأَنتَ حِلٌّۢ بِهَٰذَا ٱلْبَلَدِ وَوَالِدٍۢ وَمَا وَلَدَ لَقَدْ خَلَقْنَا ٱلْإِنسَٰنَ فِى كَبَدٍ أَيَحْسَبُ أَن لَّن يَقْدِرَ عَلَيْهِ أَحَدٌۭ يَقُولُ أَهْلَكْتُ مَالًۭا لُّبَدًا أَيَحْسَبُ أَن لَّمْ يَرَهُۥٓ أَحَدٌ أَلَمْ نَجْعَل لَّهُۥ عَيْنَيْنِ وَلِسَانًۭا وَشَفَتَيْنِ وَهَدَيْنَٰهُ ٱلنَّجْدَيْنِ وَهَدَيْنَٰهُ ٱلنَّجْدَيْنِ فَلَا ٱقْتَحَمَ ٱلْعَقَبَةَ وَمَآ أَدْرَىٰكَ مَا ٱلْعَقَبَةُ فَكُّ رَقَبَةٍ أَوْ إِطْعَٰمٌۭ فِى يَوْمٍۢ ذِى مَسْغَبَةٍۢ يَتِيمًۭا ذَا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْكِينًۭا ذَا مَتْرَبَةٍۢ ثُمَّ كَانَ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ وَتَوَاصَوْا۟ بِٱلصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا۟ بِٱلْمَرْحَمَةِ أُو۟لَٰٓئِكَ أَصْحَٰبُ ٱلْمَيْمَنَةِ وَٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ بِـَٔايَٰتِنَا هُمْ أَصْحَٰبُ ٱلْمَشْـَٔمَةِ عَلَيْهِمْ نَارٌۭ مُّؤْصَدَةٌۢ .
- Betohem për këtë vend,
- në të cilin ti je i lirë (o Muhamed),
- dhe për atë që lind e për atë që është i lindur,
- se, në të vërtetë, Ne e kemi krijuar njeriun për të luftuar në vështirësi!
- A mendon ai se askush nuk ka pushtet mbi atë?
- Ai thotë: “Kam shpenzuar pasuri të pamasë!”
- Vallë, a mendon ai se nuk e ka parë askush?
- A nuk i kemi dhënë Ne atij dy sy,
- edhe gjuhë, edhe dy buzë,
- dhe ia kemi bërë të qarta të dyja rrugët?
- Atëherë, le të ndjekë rrugën e vështirë!
- E kush mund të ta shpjegojë ty se ç’është rruga e vështirë?
- Ajo është të lirosh një skllav
- ose të ushqesh në një ditë zie
- jetimin e afërm ose të varfrin e mjerë.
- Veç kësaj, (njeriu duhet) të jetë nga ata që besojnë, që e këshillojnë njëri-tjetrin për durim dhe e këshillojnë për mëshirë.
- Këta janë njerëzit e krahut të djathtë.
- Ndërsa ata që i mohojnë shpalljet Tona, ata janë njerëzit e krahut të majtë.
- Mbi ata do të jetë zjarri i mbyllur.
“لَآ أُقْسِمُ بِهَٰذَا ٱلْبَلَدِ – Betohem për këtë vend” – Vini re, se Unë gjithsesi betohem për këtë vend. Qëllimi këtu me vendin është Meka. Allahu betohet në Meken sepse është vend i cili ka pozitë të lartë tek Ai. Nuk ka vend me shenjtëri më të madhe tek Ai sesa Meka. Nuk ka vend më të dashur tek Ai sesa qyteti i Mekës. Allahu betohet në çfarëdo që dëshiron Ai. Ndërsa, neve nuk na lejohet të betohemi në Mekën e as në Qaben, sepse ato janë krijesa, nuk na lejohet të betohemi në krijesat e Allahut.
“وَأَنتَ حِلٌّۢ بِهَٰذَا ٱلْبَلَدِ – në të cilin ti je i lirë (o Muhamed)” – Disa dijetarë kanë thënë: I vendosur në të, si i Dërguari i fundit i Allahut. Allahu na tregon se vetë ndodhja e Pejgamberit salAllahu alejhi ue selem në Meke ia shton asaj nderin, fisnikërinë e pozitën. Disa dijetarë kanë thënë se qëllimi është: Të është bërë i lejuar ky vend. Allahu betohet në Meke duke e kushtëzuar me kohën kur ajo ka qenë e lejuar për të (në Ditën e Çlirimit).
“وَوَالِدٍۢ وَمَا وَلَدَ – dhe për atë që lind e për atë që është i lindur” – Disa dijetarë kanë thënë se qëllimi është me Ademin (prej të cilit ka rrjedhë njerëzimi dhe ai është babai i të gjithëve) dhe me pasardhësit e tij (njerëzimin). Kurse disa dijetarë kanë thënë se qëllimi është për çdo gjë që lind dhe çdo gjë që është e lindur (të gjitha krijesat). Mendimi i dytë është më i saktë.
“لَقَدْ خَلَقْنَا ٱلْإِنسَٰنَ فِى كَبَدٍ – se, në të vërtetë, Ne e kemi krijuar njeriun për të luftuar në vështirësi!” – Janë dy mendime: Allahu e ka krijuar njeriun për të ecur drejtë, në formën më të mirë, mbi dy këmbët e tij, me kokën lartë, ndërsa kafshët ecën në të kundërtën. Kjo tregon se Allahu e ka nderuar njeriun, duke e bërë krijesë të përsosur. Dhe, Allahu e ka krijuar njeriun të atillë që vazhdimisht i arrin gjërat me vështirësi, duke luftuar me vështirësinë. Ai në jetën e dunjas gjithmonë do të ballafaqohet me vështirësi, si: në kërkimin e rrizkut, në luftimin e shpirtit për bindje ndaj Allahut dhe largim prej mëkateve, sidomos kur jeton në një ambient të devijuar e në humbje dhe llogaritet i huaj aty etj. Ajeti përfshin të dy interpretimet.
“أَيَحْسَبُ أَن لَّن يَقْدِرَ عَلَيْهِ أَحَدٌۭ – A mendon ai se askush nuk ka pushtet mbi atë?” – Kur njeriu, pra jobesimtari, është në fuqinë e rininë e tij mendon se askush nuk mund ta mposhtë atë e të ketë pushtet mbi të, saqë këtë e mendon edhe për Allahun. Ndërsa, besimtari është i bindur se Allahu është mbi të, se Ai është më i Fuqishmi, andaj i frikësohet Atij.
“يَقُولُ أَهْلَكْتُ مَالًۭا لُّبَدًا – Ai thotë: “Kam shpenzuar pasuri të pamasë!” – Këtë e thotë kur është në gjendje të mirë, në shëndet, në pasuri, në mirëqenie. Thotë: “Kam shpenzuar pasuri të pamasë në plotësimin e epsheve dhe dëshirave të mia!” Ai llogarit për vetveten se askush nuk ka pushtet mbi të, se ai bën çfarë të dojë prej pasurisë së tij.
“أَيَحْسَبُ أَن لَّمْ يَرَهُۥٓ أَحَدٌ – Vallë, a mendon ai se nuk e ka parë askush? – A mendon se ai nuk e ka parë Allahu se si e shpërdoron pasurinë e tij aty ku nuk i bën dobi? Këto ajete janë kërcënime e frikësime që njeriu të mos ndjehet mendjemadh e kryelartë ngaqë ka fuqi fizike apo pasuri. Allahu është më i Fuqishëm sesa ai dhe Ai e sheh se çfarë vepron.
“أَلَمْ نَجْعَل لَّهُۥ عَيْنَيْنِ – A nuk i kemi dhënë Ne atij dy sy”.
“وَلِسَانًۭا وَشَفَتَيْنِ – edhe gjuhë, edhe dy buzë”.
وَهَدَيْنَٰهُ ٱلنَّجْدَيْنِ – dhe ia kemi bërë të qarta të dyja rrugët?”- këto janë tri mirësi që Allahu ia ka dhënë njeriut. Ia ka dhënë atij dy sy përmes të cilëve sheh. Pastaj ajo që sheh me dy sy i pasqyrohet dhe i vendoset në zemër. I ka dhënë një gjuhë përmes të cilës flet dhe dy buzë përmes të cilave i flet (artikulon) në mënyrën më të mirë fjalët e tij. Disa dijetarë kanë thënë për “rrugët” se janë: rruga e mirë dhe rruga e keqe, Allahu ia ka sqaruar, ia ka treguar se cilat janë ato, kurse disa dijetarë kanë thënë se janë dy gjinjtë e nënës, kur foshnja lind Allahu e udhëzon të marrë qumështin prej nënës së tij.
“فَلَا ٱقْتَحَمَ ٱلْعَقَبَةَ – Atëherë, le të ndjekë rrugën e vështirë!” – Allahu e fton këtë njeri (siç u përshkrua më lartë) të ndjekë rrugën e vështirë, për ta tejkaluar, e cila është shumë e vështirë për shpirtin. Atë nuk ka mundësi ta kalojë përveçse ai që ka nijet e vendosmëri të sinqertë në zemër.
“وَمَآ أَدْرَىٰكَ مَا ٱلْعَقَبَةُ – E kush mund të ta shpjegojë ty se ç’është rruga e vështirë?” – Sikur do të thotë: E kush përveç Allahut mund të ta shpjegojë atë?
“أَوْ إِطْعَٰمٌۭ فِى يَوْمٍۢ ذِى مَسْغَبَةٍۢ – Ajo është të lirosh një skllav” – Kjo ka dy kuptime: 1. të lirosh një skllav (prej veprave të cilat nxit Allahu është lirimi i skllevërve), skllavin tënd apo të dikujt tjetër duke e blerë e pastaj e liron, 2. të lirosh skllavin e luftës, pra nëse një musliman ka rënë skllav në luftë në duart e armikut, atëherë prej veprave më të vlefshme tek Allahu është të japësh prej pasurisë aq sa kërkon armiku për ta liruar atë.
“يَتِيمًۭا ذَا مَقْرَبَةٍ – ose të ushqesh në një ditë zie” – Kur është uri të madhe për shkak të goditjeve me fatkeqësi të ndryshme (thatësia, shirat e pakta, dhe bimët nuk japin prodhim etj.), apo kur ka uri për shkak të sëmundjes te disa njerëz (hanë e kurrë nuk ngopen).
“أَوْ مِسْكِينًۭا ذَا مَتْرَبَةٍۢ – jetimin e afërm ose të varfrin e mjerë” – Allahu na tregon këtu se kush janë më parësorët për t’i ushqyer në një ditë zie. Jetim është ai të cilit i vdes babai duke qenë ende pa hyr në moshën madhore, qoftë djalë apo vajzë. Nëse jetimi është i afërm, atëherë e drejta e tij shtohet edhe më shumë (ndaj pasurisë tonë) sepse është obligim mbajtja e lidhjes farefisnore. Miskin është i varfëri që nuk ka ushqim mjaftueshëm për veten e familjen e tij.
Ai që bën këto vepra kaq të mëdha, me shpërblim të madh, apo ndonjërën prej tyre, ai llogaritet prej atyre që e ka kaluar rrugën e vështirë (që u përmend më lartë), ai ia ka tejkaluar shpirtit (nefsit i cili e nxit në të këqija). Mirëpo, Allahu nuk po mjafton me kaq.
“ثُمَّ كَانَ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ وَتَوَاصَوْا۟ بِٱلصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا۟ بِٱلْمَرْحَمَةِ – Veç kësaj, (njeriu duhet) të jetë nga ata që besojnë, që e këshillojnë njëri-tjetrin për durim dhe e këshillojnë për mëshirë” – Ato vepra për t’u pranuar tek Allahu dhe për t’u shpërblyer për to, njeriu duhet të jetë edhe besimtar. Durimi është tri llojesh: Durimi në kryerjen e urdhrave të Allahut, durimi në largimin prej ndalesave dhe durimi në fatkeqësi. Ne duhet të nxisim njëri-tjetrin në këto tri lloje të durimit. Durimi është rruga që kanë ndjekë të Dërguarit e Allahut dhe pasuesit e tyre. Mëshira e njeriut duhet të jetë ndaj njerëzve (prindit, fëmijëve, familjes, fisit dhe të gjithë njerëzimit) dhe ndaj kafshëve.
“أُو۟لَٰٓئِكَ أَصْحَٰبُ ٱلْمَيْمَنَةِ – Këta janë njerëzit e krahut të djathtë” – Qëllimi është se atyre do t’iu jepet libri i veprave të tyre nga ana e djathtë në Ditën e Gjykimit (do të jenë nga banorët e xhenetit), e Allahu ka treguar: “Ai, të cilit do t’i jepet libri i tij në dorën e djathtë, do ta ketë të lehtë llogarinë dhe do të kthehet i gëzuar te të afërmit e tij.” Inshikak 7-9.
“وَٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ بِـَٔايَٰتِنَا هُمْ أَصْحَٰبُ ٱلْمَشْـَٔمَةِ – Ndërsa ata që i mohojnë shpalljet Tona, ata janë njerëzit e krahut të majtë” – I kanë mohuar pasi e kanë kuptuar vërtetësinë e tyre. Atyre do t’iu takojë fatkeqësia sepse:
“عَلَيْهِمْ نَارٌۭ مُّؤْصَدَةٌۢ – Mbi ata do të jetë zjarri i mbyllur” – Kurrë nuk kanë mundësi të dalin prej tij, nuk gjejnë rrugë, do të jetë i mbyllur nga çdo anë.
Hoxhë Lulzim Perçuku – Transkriptim – Tefsir.
