Shejhul Islam Ibën Tejmijjeh e konfirmon / vërteton se çdo gjë përveç Allahut ka nismë, ka fillim dhe është e paraprirë me inekzistencën e vet – Kitab Minhaxh es-Sunneh
“Minhaxh es-Sunneh el-Nebeuijjeh” është një libër tjetër madhështor nga shejhul Islam Ibën Tejimijjeh dhe është refuzim i shiitit rafidhij të quajtur Ibën Mutehar el Hili (v.726 H) i cili e shkroi një libër të quajtur “Kitab el Istikameh fi ithbat el imameh” (me rreth 90 faqe). Ky libër u shkrua nga ky rafidhij dhe iu prezantua mbretit të njohur si el-Xhajitu Huda Bandeh (prej pasardhësve të Xhingis Kanit), duke shpresuar se përmes tij, njerëzit do të ftoheshin në fenë shiite. Ky mbret e pranoi shiizmin në vitin 709H. Historikisht, shiat e pranuan teologjinë mu’tezilije dhe kështu Ibën Tejmijjeh i refuzoi ata në disa sfera, në çështjen e imamatit, në çështjen e kaderit, në çështjen e cilësive të Allahut dhe në çështje tjera. Në këtë libër Ibën Tejmijjeh gjithashtu e adreson thënien e filozofëve për përjetësinë e universit.
Në botimin e “Minhaxh es-Sunneh” (kontrolloi/verifikoi Muhamed Rashad Selim, 1986, 9 vëllime), rreth 300 faqe i dedikohen çështjes së përjetësisë së universit, dhe ne do të citojmë disa fragmente nga ajo inshaAllah.
Ibën Tejmijjeh ka shkruar (1/49):
“Asgjë nga gjërat që ekzistojnë nuk është e njëhershme / njëkohshme (në ekzistencën e vet) me Allahun, Madhështorin, [Ai i paraprin atyre], siç thuhet nga filozofët ateistë (dehrije):
‘Që universi është një efekt (i shkaktuar) i Tij, dhe ai (ekzistimi i universit) është një nevojë detyruese e (ekzistimit të) Tij, [ekzistimi i së cilës] nuk mund t’i ikë ekzistencës së Tij, dhe se Ai (Allahu) e paraprin atë vetëm [në kuptimin e] fisnikërisë / bujarisë, shkakut dhe karakterit. Ai nuk i paraprin asaj në kohë (zeman).’
Tash, sikur Ai të ishte një shkak perfekt, i nevojshëm, efekti i së cilit është i njëkohshëm me Të – siç pohojnë këta filozofë – nuk do të kishte asgjë me fillim (muhdeth) në univers, pasi që ajo gjë me fillim nuk do fillonte së ekzistuari nga një shkak i përjetshëm i përkryer, efekti i së cilës është i njëhershëm me të, pasi që një gjë e veçantë me origjinë / fillim asnjëherë nuk mund të jetë e përjetshme.”
Komentet:
Ata që i pasuan filozofët grekë, siç ishte Farabi, Ibën Sina, nuk kishin asnjë provë se universi është i përhershëm. Dhe ata e dinin këtë. Megjithatë, kur ata i panë Ehlul Kelamin (xhehmitë, mu’tezilitë, hishamijtë, kerramitë, esharitë) duke sjellë argumentin e huduth el exhsam (krijimi / nisma e trupave) për të argumentuar se universi ka pasur një fillim, dhe i panë ata të ishin të obliguar të mbaheshin me një këndvështrim të caktuar për sa i përket veprave të Allahut [asnjë vepër nuk mund të krijohet me esencën e Allahut për të parandaluar atë që ata e quajnë hauadith – ndodhitë] – duke e mbajtur këtë për të qenë në përputhje me argumentin e tyre i cili varej nga parimi i tyre se një zinxhir ngjarjesh të pafund është i pamundur në të kaluarën. Çifti i ibën Sinës ka qeshur me ta, dhe e ka parë thesarin e tyre. Dhe Ehlul Kelami i kishte dy rrugë:
Së pari: Xhehmitë dhe Mu’tezilitë besonin se përderisa Allahu ka ekzistuar përgjithmonë, të folurit dhe veprimi kanë qenë të pamundura për Të, dhe krejt papritur ajo u bë e mundur për Të, pa ndonjë arsye ose sqarim, dhe kështu u krijuan qiejt dhe toka, dhe u krijuan pa ndonjë vepër (apo fjalë) të vendosur nga vetë Allahu. Kjo ishte për ta evituar rrëzimin e argumentit të tyre që universi ka fillim, sepse përmban atribute të rastësishme, kështu që nëse Allahu e ‘krijoi’ universin, pasi që cilësua e krijimit është e themeluar në esencën e Allahut, si një cilësi që i vishet Atij, kjo do të thotë që edhe Allahu do të ishte i krijuar, pasi që çdo gjë që nuk përjashtohet nga cilësi të mangëta dhe të rastësishme, është vetë i krijuar, sipas parimit të tyre. Kështu, ‘të folurit e Allahut’ është vetëm të folur që Allahu e krijon në krijesat e Tij, e jo se Ai e ka këtë cilësi të të folurit (kjo i bëri ata të thonë se Kurani është i krijuar) dhe kështu, cilësitë e Allahut dhe veprat e Tij janë thjeshtë manifestim në krijesa, e jo se janë të themeluara me esencën e Tij. Kjo ishte qasja e xhehmive dhe mu’tezilive në përpjekjet e tyre për të mbajtur pozitë konsekuente pas përdorimit të këtij argumenti, i cili në fakt u nis nga sabiunët e helenizuar dhe u sollën te ummeti përmes Xhad bin Dirham dhe Xhehm bin Safuan.
Së dyti: Esharitë, ndërsa ata mbaheshin për mendimin se Allahu ekzistonte përjetësisht me cilësitë e tij (ato të cilat ata i pohojnë), nuk ka pasur manifestim të këtyre atributeve fare, deri në krijimin e këtij universi. Allahu ishte plotësisht i lirë nga veprat (ndërsa sa i përket fjalëve, ata e konsiderojnë këtë vetëm si domethënie në vete). Kështu, Allahu ishte Haliku (krijuesi), mirëpo asnjëherë nuk krijoi asgjë në atë periudhë kohore para se ta krijonte këtë univers, dhe Allahu ishte err-Rrezak (Furnizuesi) mirëpo ai nuk furnizoi asgjë në atë periudhë kohore, dhe njëjtë, Allahu ishte er-Rrahman dhe err-Rrahim, mirëpo nuk tregoi mëshirë, dhe ai ishte el-Kadir, mirëpo nuk shfaqi fuqi, dhe kështu me të gjithë emrat dhe cilësitë e Tij. Të përballur me shpjegimin se si krijesat filluan të ekzistonin, duke i ikur / evituar veshjen e veprave (ef’al) në esencën e Tij, për të parandaluar shfuqizimin e argumenteve të tyre intelektuale të cilat ata i morën nga xhehmitë dhe mu’tezilitë. Ata thanë se përderisa Allahu dëshiroi në përjetësi me dëshirën e Tij të përjetshme (iradeh), dhe me kudretin e tij të përjetshëm, muradi dhe makduri (ajo që dëshirohet dhe caktohet) ishin të pamundshme të ndodhnin për një periudhë të përjetësisë, dhe pastaj kjo ndërroi prej pamundësisë (imtina’) në mundësi (imkan) – pa ndonjë arsye për ta ndërruar këtë nga pamundësia në pamundësi. (Ata duhej ta mbanin këtë për të evituar falsifikimin e argumentit të tyre). Me fjalë tjera, Allahu përjetësisht i kishte të gjitha atributet / cilësitë, efektet e të cilave kurrë nuk u manifestuan, kurrë, para krijimit të qiejve dhe të tokës, dhe pastaj, krejt rastësisht ato u shfaqën (për të krijuar këtë univers) pa ndonjë arsye të dukshme / qartë.
Kështu, këta filozofë qëndruan duke shikuar, të hutuar / ngatërruar tek këta njerëz, duke buzëqeshur me vetëkënaqësi, dhe duke menduar se kjo është një lojë e lehtë për ne, dhe kështu gjuha e tyre gatshme tha:
Ju veç na keni dhënë një hapje për të diskutuar për besimin tonë se universi është i përjetshëm, edhe pse ne nuk e kemi demonstruar ndonjë argument të pavarur për pohimin tonë. Mirëpo, duke e sulmuar pozicionin tuaj, ne mund ta mbrojmë dhe përkrahim pozicionin tonë, dhe ta bëjmë të duket sikur i yni është alternativa e vetme, e cila është se ekzistenca e Allahut e bën absolutisht të nevojshme ekzistimin e universit, dhe kështu Allahu dhe universi janë sikur shkak dhe pasojë e njëkohshme / njëhershme. Dhe meqë ju (mutekalimunët), duke përdorur veglat tona konceptuale, jeni pajtuar me ne se asnjë vepër nuk mund të vendoset në esencën e Allahut që rrjedhin nga dëshira dhe fuqia e Tij, atëherë ne mund të debatojmë rastin se është më e shëndoshë si arsye të besojmë se ekzistenca e Allahut e obligon ekzistencën e krijesave, sikur çfarë do shkak dhe pasojë e lidhur, sesa të besojmë në kotësinë tuaj, e cila është se diçka mund ta ndërrojë pamundësinë (imtinaa’) në mundësi (imkan) [fillimi i ekzistimit të krijesave përmes veprës së Allahut] pa ndonjë arsye të re ose shkak, çfarëdo qoftë ai, që do ta obligonte këtë gjë.
Kështu, tash filozofët diskutuan se përderisa ata e konsideronin absurde këtë vepër për një agjent (ose rezultati, prodhimi dhe vepra) papritur mund të bëhet e lejuar, pasi që ishte e pamundur pa ndonjë arsye ose shkak që e obligon shpjegimin e saj, atëherë është më e e logjikshme të pohohet se agjenti ka qenë duke vepruar përjetësisht, në vend të asaj që Ehlul Kelami e kishin për obligim ta mbanin si pikëpamje të tyre. Ata ishin të detyruar në atë përmes argumentit të tyre të hudhut el exhsam (fillimit të trupave). Tash, kjo pamje e filozofëve nuk është njëjta pamje sikur e Ehli Sunnetit, të cilët thonë se Allahu ka qenë përjetësisht Ai që flet dhe vepron, ashtu si Ai dëshiron, dhe kur Ai dëshiron, që do të thotë se kur Ai dëshiron, Ai krijon, dhe kur Ai dëshiron, Ai flet, dhe kur ai dëshiron, Ai vepron, e cila është kundërt me thënien e filozofëve të cikët, sikur Ehlul Kelami, mohojnë të folurit e Allahut, dhe veprimin e Allahut ashtu siç dëshiron, dhe kur Ai dëshiron. Kështu, kur ata thonë se Allahu ka qenë duke vepruar përjetësisht, ata e kanë për qëllim atë mbi të cilën ata janë, në mohimin e cilësive dhe veprave të Allahut. Kështu, veprimi është çështje e vazhdimësisë / gjë e përhershme me esencën e Tij (i pastër nga zgjedhjet, dëshirat dhe veprat individuale që rrjedhin nga to). Pasoja është se universi është një domosdoshmëri absolute, dhe ajo duhet të ekzistojë paralelisht me ekzistimin e Allahut, pa pasur nevojë që Allahu ta paraprijë atë në realitet, dhe pa pasur nevojë që universi të jetë i paraprirë me inekzistencë, sepse Allah dhe universi janë sikur shkak dhe pasojë. Nëse ekziston shkaku i përkryer, edhe efekti duhet të ekzistojë njëjtë.
Gjëja që duhet pasur në mendje gjithë këtë kohë është se për shkak që Ehlul Kelami (xhehmitë, mu’tezilitë, kerramitë, rafidhitë muxhesim, esharitë dhe maturiditë) të gjithë themeluan fjalët e tyre për Allahun përmes veglave konceptuale, dhe përmes gjuhës së vetë filozofëve grekë, siç e kishin përdorur ata për të nxjerrë argumentet e tyre, ata ishin të detyruar të përkonin (deri në një masë) me pikëpamjet e filozofëve në versionin e tyre të teizmit, rreth asaj se si ata e përshkruanin Allahun. Dhe kështu, ajo në të cilën të gjitha ata u bashkuan, në kundërshtim me çfarë ka ardhur në librat e shpallur dhe me të dërguarit, është se Allahu nuk ka vepra të lidhura me vullnetin dhe fuqinë e tij, dhe se ai nuk e bën dhe nuk mundet të veprojë me zgjedhjen e tij (e’fal fi’lijjeh, ef’al ihtijarijjeh). Si rezultat, filozofët e morën deri në njëfarë sqarimi (Allahu dhe universi janë si shkak dhe pasojë, nëse shkaku është prezent, atëherë edhe pasoja duhet të jetë patjetër prezent, dhe pasi që Allahu është duke vepruar përjetësisht, universi është i përjetshëm bashkë me të.
[Vini re: kjo nuk është e njëjta pikëpamje si e Ehli Sunnetit, të cilët për dallim nga filozofët dhe Ehlul Kelami, pohojnë se fjalët dhe vepra e Allahut janë të lidhura me vullnetin dhe fuqinë e tij]. Dhe Ehlul Kelami e morën njëfarë shpjegimi i cili është se të folurit dhe veprimi janë të pamundura për Allahun për një periudhë, pastaj ata u bënë të mundura, ose se Allahu kishte cilësi në përjetësi, mirëpo manifestimi i tyre ishte i pamundur, dhe pastaj ato u bënë të mundshme, mirëpo ata nuk ishin në gjendje ta shpjegonin se çfarë e ndërroi situatën, prej pamundësisë në mundësi. Ky lëshim u shfrytëzua nga filozofët për të përqeshur dhe për të pohuar se pikëpamja e tyre është më e fortë dhe ka më shumë kuptim / logjikë.
Pastaj, për të mbrojtur argumentet e tyre, ata thjeshtë i thanë Ehlul Kelamit se çfarëdo qoftë ajo që ju po i bëni teksteve të cilësive (ta’uil), atëherë ne njëjtë do të bëjmë me tekstet të cilat e përmendim krijimin e qiejve dhe të tokës, kështu njëjtë si i shpjegoni ju atributet e Allahut, ne gjithashtu do të shpjegojmë tekstet që përmendin krijimin e universit, dhe ta’uili ynë është thjesht të thuhet se qiejt dhe toka ishin të bëra prej materies e cila ishte e përjetshme, që ekzistonte paralel me ekzistimin e Allahut, sikur shkak dhe pasojë.
Tash, përpjekjet e Ibën Tejmijjes duhet të shikohen si vijon: Ai u kyç për t’i shpëtuar Ehlul Kelamin me përpjekjet e tij kundër filozofëve, dhe ai u jep atyre një ndihmë për t’i nxjerrë nga vetë marrëzia dhe telashi i tyre. Kjo ishte një betejë e çrregullt në të cilën ata e futën veten, dhe nuk ditën ta nxirrnin atë nga aty. Kështu, Ibën Tejmijjeh i shkatërroi argumentet e filozofëve përmes rrugës së saktë, përmes tekstit të Kuranit dhe Sunnetit, dhe tregoi se ata me të vërtetë ishin më të devijuar se Ehlul Kelami, dhe argumentet e tyre ishin më të kota, edhe pse në të njëjtën kohë argumentet e Ehlul Kelamit ishin gjithashtu të kota, sepse ato ishin larg Kuranit dhe Sunnetit.
Ibën Tejmijjeh ka shkruar (1/189):
“Megjithatë, ekzistenca në përjetësi i el-muxhib bil-dhat (një gjë, esenca e së cilës obligon [ekzistimin e të tjerëve, njëkohësisht] është e pamundur, sepse kjo e kërkon [ekzistimin e] asaj që është e detyrueshme (muxhab, muktadeh) të jetë gjithashtu e përjetshme, dhe kjo është e pamundur, prej shumë këndeve…”
Pastaj, Ibën Tejmijjeh, fillon ta shkatërrojë këtë thënie të filozofëve duke përmendur rreth shtatë ose tetë kënde refuzimi, duke e vënë re se kjo është alternativa e propozuar nga filozofët kundër argumenteve të mutekelimunëve.
Ibën Tejmijje gjithashtu ka shkruar (1/204), pasi e ka cekur një rrjedhje të caktuar në argument, e cila mund të përdoret për të pohuar të kundërtën e asaj që e kishin për qëllim ithtarët e tij.
“Dhe kur kjo është e mundur (mumkin), atëherë çdo argument i sjellë për të argumentuar se gjithçka nga universi është e përjetshme, kjo rrëzohet. Kështu, thënia e përjetësisë së universit rrëzohet, dhe pamundësia e të qenit të saj e përjetshme, bëhet e njohur”
Dhe, ai gjithashtu tha, në fjalë që janë shumë të qarta (1/376):
“Dhe kjo është një argument i pavarur se gjithçka përveç Allahut është me fillim (muhdeth), vjen në ekzistencë pasi që nuk ishte, dhe se Ai, Madhështori, është krijuesi i çdo gjëje pasi që ishin asgjë. Kështu, Madhështor është ai që është i njësuar me el-beka (që zgjat gjithmonë) dhe el-kidem (përjetësi), dhe Ai bëri lidhje mbi çdo gjë përveç Atij, për të filluar nga asgjë.”
Këto janë të qarta, fjalë që nuk kanë nevojë për koment.
Dhe ai gjithashtu ka thënë në fjalë koncize:
“Dhe sa i përket vazhdueshmërisë së ngjarjeve, atëherë kuptimi i tij këtu është se Ai është (përherë) përjetësisht Ai që flet kur dëshiron, dhe kjo është përjetësia e perfeksionimit të Tij, [prej] kualiteteve të madhështisë së Tij, [dhe] përjetësia e veprave të Tij, dhe lejohet përmes [pranimit] të kësaj se universi dhe çdo gjë që është në të është e krijuar nga Ai, [që do të thotë] ka fillim, pasi që nuk ka ekzistuar më parë, sepse arsyeja për fillimin e saj është çfarë është e themeluar në esencën e Tij të fjalëve të Tij dhe veprave të Tij [të cilat rrjedhin prej vullnetit të tij] dhe jashtë kësaj. Kështu, arsyeja, për fillimin e ngjarjeve (huduth el-hauadith) kuptohet, dhe është e pamundur bashkë me këtë për përjetësinë e ndonjë gjëje të universit, të flitet me të. Sepse sikur të ishte e përjetshme, filluesi i saj do të ishte muxhib bi dhatihi (një, ekzistenca e të cilit e obligon ekzistencën e njëkohshme të asaj që është përveç tij) kështu që kjo kërkon [ekzistencën e njëkohshme] e çfarë kërkohet nga ekzistenca e Tij (muxhab, muktadeh). Megjithatë, kur krijuesi është vepruesi i një vepre e cila është e themeluar me veten e Tij përmes vullnetit të Tij dhe zgjedhjes së Tij, është e pamundur për të, të jetë muxhib bi dhatihi (një, ekzistimi i të Cilit kërkon ekzistimin e njëkohshëm të çdo gjëje përveç tij) sepse çdo gjë prej të gjitha gjërave, përjetësia e ndonjë gjëje prej universit është e pamundur.
Koment:
Se Allahu përjetësisht është ai që flet dhe vepron përmes vullnetit dhe fuqisë së tij, njihet si “hauadith” nga Ehlul Kelami (të cilët e kanë gjuhën e tyre të shpikur të kelamit për të karakterizuar dhe përshkruar çështjet e pohuara në Kuran dhe Sunnet), dhe ata i refuzojnë veprat e zgjedhura të Allahut, njëjtë si filozofët, dhe Ehlul Kelami thjeshtë kanë pasuar filozofët në këtë, sepse ata kanë përdorur mjete konceptuale dhe gjuhën e këtyre filozofëve, dhe kështu janë takuar me filozofët në gjuhën e tyre të teologjisë, në përshkrimin e Allahut, më të Lartit. Kështu, çfarë ata kanë për qëllim me “hauadith” (ngjarjet) është në fakt të qenurit e Allahut përjetësisht Ai që flet nëse ai dëshiron, Ai që vepron nëse Ai dëshiron, Ai që krijon nëse Ai dëshiron, e kështu me radhë. Megjithatë, kjo pohohet në Kuran dhe Sunnet, dhe imamët e selefëve janë në këtë, dhe mu në këtë i kanë refuzuar xhehmitë dhe mu’tezilitë kur ata pohuan se Allahu flet ashtu si dëshiron dhe kur Ai dëshiron, me çfarëdo që Ai ka dëshirë (në lidhje me çështjen e Kuranit) dhe është vetëm përmes pohimit të kësaj e mundshme të refuzohet dhe shkatërrohet thënia e filozofëve, duke mos obliguar në të njëjtën kohë faktin që çdo gjë përveç Allahut ekziston përjetësisht me Të, pasi që nuk ka asgjë përveç Allahut, veçse ka ardhur në ekzistencë nga inekzistenca, e paraprirë nga inekzistenca, e sjellur përmes fjalës dhe veprës së Allahut, të cilat janë të lidhura me vullnetin dhe fuqinë e Tij.
Megjithatë, meqë mutekelimunët e rrezikuan veten, duke u mbështetur në veglat konceptuale të këtyre filozofëve, dhe u detyruan të mohonin atë që e pohonte Kurani dhe Sunneti, për t’ua mundësuar atyre të mbanin një argument të rremë, me të meta, dhe të korruptuar për të demonstruar se universi ka fillim – ata nuk ishin në gjendje të bashkonin mes ‘arsyes’ dhe shpalljes, e t’i refuzonin filozofët në mënyrën adekuate.
Dhe kështu, atyre iu duk se mund të kishte vetëm dy këndvështrime, ose këndi i tyre, ose ai i filozofëve, dhe kjo ndodhi sepse ata tashmë veçse kishin bërë kompromis në detyrimin e tyre për të mohuar atë që është në Kuran dhe Suunnet [se Allahu ka të folur dhe vepër të lidhura me vullnetin dhe fuqinë e tij, dhe kjo ka qenë kështu përjetësisht] në llogari të bagazhit konceptual që ata morën nga filozofët si pjesë e gjuhës dhe debatit të tyre teologjik. Ishte ky kema ai që selefët dënuan / kundërshtuan ashpër, gjuha e el-exhsamit, el-xheuahir dhe el-a’rad (trupat dhe cilësitë e tyre të rastësishme).
Këto janë vetëm një shembull i citateve nga Minhexh us-Sunneh dhe është vetëm për të treguar se refuzimi i përjetësisë së universit, ose përjetësisë së çdo gjëje përveç Allahut gjendet me bollëk në shkrimet e vogla dhe të mëdha të shejhul Islam Ibën Tejmijjes.
Burimi: www.ibntaymiyyah.com
Artikulli: Ibn Taymiyyah, the Philosophers, the Mutakallimun and the Eternity of the Universe: Part 2
