Këta janë dy emra që janë përmendur të bashkuar në tre vende në Kuran. Vendi i parë është Ajetul-kursijji: “Allahu! Nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Tij, El Hajju (të Gjallit, të Përjetshmit), El Kajjumu (Mbajtësit të gjithçkaje)” (El Bekare, 255), i dyti në suren Alu Imran (ajetet 1 dhe 2): “Elif Lam Mim. Allahu! Nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Tij, El Hajju (të Gjallit, të Përjetshmit), El Kajjumu (Mbajtësit të gjithçkaje)”, dhe i treti në suren Ta Ha (ajeti 111): “Fytyrat do t’i përulen të El Hajju (të Gjallit, të Përjetshmit), El Kajjumu (Mbajtësit të gjithçkaje)”.
Në emrin e Allahut El Hajju, i Bekuar dhe i Lartësuar qoftë, pohohet jeta si cilësi e Allahut. Ajo është një jetë e përsosur, të cilës nuk i ka paraprirë inekzistenca dhe të cilën nuk e pason zhdukja dhe shuarja (e të qenit), si dhe nuk e përshkruan ndonjë e metë apo cen, i Lartë dhe i Pastër është Zoti ynë nga këto gjëra. Është një jetë që kërkon detyrimisht përsosurinë e cilësive të Tij, siç janë dija, dëgjimi, shikimi, forca, vullneti, mëshira, të vepruarit e asaj që dëshiron, dhe të tjera prej cilësive që tregojnë për përsosurinë e Tij. Ai, gjendja e të Cilit është kjo, është që e meriton të adhurohet, t’i bëjnë ruku (përkulen) dhe sexhde (përulen) të tjerët, siç thotë Allahu i Lartësuar: “Mbështetu në El Hajju (të Gjithëjetshmin), i Cili nuk vdes” (El Furkan, 58). Ndërsa, i gjalli i cili vdes, apo i vdekuri i cili nuk është i gjallë, apo gjërat e ngurta të cilat nuk kanë jetë në esencë, të gjithë këta nuk meritojnë asgjë nga adhurimi, sepse meritori për të është vetëm Allahu, El Hajju (i Gjithëjetshmi) që nuk vdes kurrë.
Allahu i Lartësuar thotë: “Ai është El Hajju (i Përjetshmi), s’ka të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Tij. Prandaj lutjuni vetëm Atij, duke iu drejtuar me adhurim të sinqertë. Qoftë i lavdëruar Allahu, Zoti i botëve!” (Gafir, 65).
Ndërsa, prej lutjeve të Pejgamberit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) ishte: “O Allah!, Ty të jam dorëzuar plotësisht, në Ty kam besuar, në Ty jam mbështetur, tek Ti jam kthyer (me pendim), për Ty grindem (rezistoj, luftoj). O Allah!, kërkoj mbrojtje me plotfuqishmërinë Tënde, nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Teje, që të mos më devijosh nga rruga e drejtë. Ti je El Hajju (i Gjithëjetshmi), i Cili nuk vdes, kurse xhinët dhe njerëzit vdesin.”[2]
Kurse, në emrin e Tij El Kajjumu, pohohet el kajjumijje si cilësi e Allahut, e cila e ka kuptimin se Allahu është mbajtës i Vetes së Tij (qëndron vetvetiu, nuk ka nevojë për askënd/asgjë), si dhe mbajtës i krijesave të Tij. Prandaj, ky emër tregon për dy gjëra:
1. Përsosurinë e vetëmjaftueshmërisë së Zotit të Patëmeta. Pra, Ai është që qëndron vetvetiu dhe nuk ka nevojë për askënd/asgjë prej krijesave të Tij, ashtu siç thotë: “O njerëz! Ju jeni të varfër e nevojtarë për Allahun, kurse Allahu s’ka nevojë për asgjë dhe është i Lavdëruar në çdo aspekt.” (Fatir,15).
Ndërsa, në hadithin kudusij, Allahu thotë: “Ju (o njerëz) kurrsesi nuk do të arrini të më dëmtoni, dhe kurrsesi nuk do të arrini të më sillni ndonjë dobi.” [3]
Vetëmjaftueshmëria e Allahut të Patëmeta është vetëmjaftueshmëri vetore (që i takon Qenies së Tij), nuk ka nevojë për ta në asgjë, kështu që është i vetëmjaftueshëm ndaj tyre në çdo aspekt.
2. Përsosurinë e forcës dhe qeverisjes së Tij ndaj këtyre krijesave (universit). Ai është që i mban ato me forcën e Tij, prandaj të gjithë janë të varfër dhe nevojtarë për Të. Ata nuk mund të jenë të vetëmjaftueshëm ndaj Tij as sa e rrahura e qepallës. Arshi (Froni), Kursiji, qiejt, toka, kodrat, pemët, njerëzit dhe gjallesat, që të gjithë janë nevojtarë për Allahun e Plotëfuqishëm. Allahu i Lartësuar thotë: “Vallë, Ai që është mbikëqyrës për çdokënd se çfarë punon, a është njësoj si idhujt që s’dëgjojnë e s’shohin gjë?! E megjithatë ata i shoqërojnë Allahut zota të rremë (në adhurim)? Thuaj: “Më tregoni emrat e atyre (idhujve që ia bëni shok Allahut)!” (Err-Rra’d, 33). “Me të vërtetë, Allahu mban ekuilibrin e qiejve dhe të Tokës, që të mos shkatërrohen. Kur ato nisin të shkatërrohen, askush nuk mund t’i mbrojë, pos Tij. Me të vërtetë, Ai është i Butë dhe Falës (i gjynaheve).” (Fatir, 41). “Dhe një prej shenjave të Tij është që qiejt dhe Toka qëndrojnë sipas urdhrit të Tij” (Err-Rrum, 25). Ajetet në këtë kuptim janë të shumta.
Pra, Allahu i Patëmeta është Ai që i rregullon dhe i sistematizon çështjet e të gjitha krijesave dhe të çdo gjëje që ekziston.
Prej asaj që u tha më lartë mësohet se këta dy emra (El Hajju, El Kajjumu) i përmbledhin të gjitha domethëniet e emrave të bukur të Allahut. Rreth tyre vërtiten të gjithë emra e Tij të bukur, dhe atyre iu referohen domethëniet e tyre. Kjo, sepse të gjithë emrat e Krijuesit të Patëmeta i referohen këtyre dy emrave.
Emri El Hajju është përmbledhës i të gjitha cilësive vetore/qenësore të Allahut, kurse emri El Kajjumu është përmbledhës i të gjitha cilësive veprore. Pra, cilësitë vetore, si dëgjimi, shikimi, dora, dija, dhe të tjera i referohen emrit të Tij El Hajju, ndërsa cilësitë veprore, si krijimi, furnizimi, bamirësia, dhënia e jetës dhe vdekjes, dhe të tjera i referohen emrit të Tij El Kajjumu; sepse, prej aludimeve të tij është se Ai i mban krijesat e Tij me krijim, furnizim, dhënie jete dhe vdekje, dhe sistematizim. Kështu kuptohet se të gjithë emrat e bukur të Allahut i referohen këtyre dy emrave. Për këtë, disa nga dijetarët shkojnë pas mendimit se këta dy emra (së bashku) janë emri më i madh i Allahut, që nëse e lut Atë përmes tij do të të përgjigjet, dhe nëse i kërkon diç përmes tij do të të jap.
Këta dy emra janë përmendur në shumicën e haditheve në të cilat jepet shenjë për emrin më të madh të Allahut.
Ibnul-Kajimi, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Vërtetë, cilësia e jetës i përfshinë dhe i kërkon detyrimisht të gjitha cilësitë e përsosurisë, kurse cilësia e kajumijes i përfshinë të gjitha cilësitë e veprave. Për këtë, emri më i madh i Allahut, përmes së cilit kur lutet, Ai përgjigjet, dhe kur i kërkohet diç, Ai e jep, është El Hajju-El Kajjumu.” [4]
Gjithashtu thotë: “Emri më i madh i Allahut është në këto dy ajete: Ajetul-kursijin, dhe ajetin e parë të sures Alu Imran; sepse ato e përmbajnë cilësinë e jetës, e cila i përfshinë të gjitha cilësitë tjera, dhe cilësinë e kajumijes, e cila i përfshinë të gjitha veprat.” [5]
Më lartë i kemi sjellë tekstet në të cilat përmendet emri më i madh i Allahut, si dhe i kemi përmendur mendimet e dijetarëve rreth tij. [6]
Ibnul-Kajimi, Allahu e mëshiroftë, ka folur rreth efektit të madh që lë lutja e cila bëhet përmes këtyre dy emrave, sidomos në largimin e gjërave që e godasin njeriun, siç është ndonjë brengë, apo shqetësim/gajle, apo vështirësi, etj.
Ai thotë: “Në efektin që e shkaktojnë fjalët e Pejgamberit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “O Hajju, o Kajjumu, me mëshirën Tënde kërkoj të më ndihmosh/shpëtosh” për largimin e sëmundjes ka një përshtatshmëri të përsosur, sepse, cilësia e jetës i përfshinë dhe i kërkon detyrimisht të gjitha cilësitë e përsosurisë, kurse cilësia e kajumijes i përfshinë të gjitha cilësitë e veprave.
Për këtë, emri më i madh i Allahut, përmes së cilit kur lutet, Ai përgjigjet, dhe kur i kërkohet diç, Ai e jep, është El Hajju-El Kajjumu. Jeta e plotë është e kundërta e të gjitha sëmundjeve dhe dhimbjeve. Për këtë, pasi që jeta e banorëve të Xhenetit do të jetë e plotë/përsosur, ata nuk do t’i shoqërojë asnjë brengë, asnjë gajle/shqetësim, asnjë pikëllim, si dhe asgjë prej gjërave të dëmshme. Kurse, mangësia e jetës i dëmton veprat dhe bie në kundërshtim me kajumijen, kështu që, përsosuria e kajumijes i përket përsosurisë së jetës. Të Gjithëjetshmit (El Hajju), i Cili ka jetë të plotë dhe të pakufizuar, kurrë nuk i humbet cilësia e përsosurisë. Kurse, El Kajumit kurrë nuk mund t’i vështirësohet (pamundësohet) kryerja e ndonjë vepre të mundshme. Prandaj, teuesuli (ndërmjetësimi/afrimi) me cilësinë e jetës dhe të kajumijes, ka efekt në largimin e gjërave që janë të kundërta me jetën dhe gjërave që i dëmtojnë veprat. Synimi është të sqarohet se emri El Hajju-El Kajjumu, ka efekt të veçantë në përgjigjen e lutjeve tona (nga ana e Allahut) dhe largimin e pikëllimeve/brengave.
Në Sunen-e dhe në Sahih-un e Ibën Hibanit [7] transmetohet se Pejgamberi (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Emri më i madh i Allahut është në këto dy ajete: “I Adhuruari i juaj është një i Adhuruar! Nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Atij, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit!” (El Bekare, 163), dhe në ajetin e parë të sures Alu Imran (ajetet 1 dhe 2): “Elif Lam Mim. Allahu! Nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Tij, El Hajju (të Gjallit, të Përjetshmit), El Kajjumu (Mbajtësit të gjithçkaje)”. E transmeton Tirmidhiu dhe thotë: Ky hadith është sahih (autentik).
Po ashtu në Sunen-e dhe në Sahih-un e Ibën Hibanit transmetohet nga Enesi se një njeri u lut dhe tha: O Allah! Unë të lus ty me faktin se Ty të takon i gjithë lavdërimi/falënderimi, nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Teje, Ti je Dhuruesi i çdo të mire/dhuntie, Shpikësi i qiejve dhe tokës, Poseduesi i madhërisë dhe nderimit, o Hajju, o Kajjum. Kur e dëgjoi këtë Pejgamberi (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) tha: “Ky njeri e luti Allahun me emrin e Tij më të madh, përmes së cilit kur lutet, Ai përgjigjet, dhe kur i kërkohet diç, Ai e jep.” [8]” [9]
Ajo që e konfirmon këtë çështje të cilën e sqaroi/vërtetoi Ibnul-Kajimi, Allahu e mëshiroftë, është hadithi të cilin e transmeton Tirmidhiu në Xhami-un e tij [10], nga Enes bin Maliku, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, i cili thotë: “Sa herë që Pejgamberin (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) e brengoste/pikëllonte ndonjë çështje, ai thoshte: “O Hajju, o Kajjumu, me mëshirën Tënde kërkoj të më ndihmosh/shpëtosh.”
Krejt kjo tregon për rëndësinë e madhe dhe pozitën madhështore të këtyre dy emrave, si dhe për gjërat që ata i kërkojnë detyrimisht, siç është përulja dhe nënshtrimi ndaj Allahut. Allahu i Lartësuar thotë: “Fytyrat do t’i përulen të El Hajju (të Gjallit, të Përjetshmit), El Kajjumu (Mbajtësit të gjithçkaje) dhe, sigurisht, do të humbë ai që do të mbartë padrejtësi.” (Ta Ha, 111).
Përktheu: Lulzim Perçuku
———————————————
[1] Kjo temë është shkëputur nga libri “Fikh el esmai el husna” (Kuptimi i emrave të bukur të Allahut) i shejhut
AbduRrezak bin AbdulMuhsin El Bedr, Allahu e ruajt.
[2] Transmetojnë Buhariu, me nr. 6948, dhe Muslimi, me nr. 2717. Teksti i hadithit është i këtij të fundit të cilin e transmeton nga Ibën Abasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij.
[3] Transmeton Muslimi në Sahih-un e tij, me nr. 2577, dhe kjo është një pjesë e hadithit të cilin e përcjellë Ebu Dherri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij.
[4] “Zadul-Mead” (4/204).
[5] “Es-sauaik el-mursele” (3/911 – 912).
[6] Kjo pjesë e librit do të përkthehet në të ardhmen insha Allah, sh.p.
[7] Nuk e kam gjetur në Sahih-un e Ibën Hibanit, kurse më lartë e kemi përmendur në cilat koleksione të hadithit transmetohet.
[8] Më lartë e kemi përmendur në cilat koleksione të hadithit transmetohet.
[9] “Zadul-Mead” (4/204 – 206).
[10] Me nr. 3524, të cilin e vlerëson si daif (të dobët) me fjalët e tij: “Ky hadith është garib (i dobët)”; sepse në isnadin e tij ndodhet Jezid Err-Rrakashij, i cili edhe pse ishte i njohur për devotshmërinë dhe adhurimin e tij (të shumtë), ishte i dobët në hadith.
Mirëpo, ekziston një hadith tjetër i cili dëshmon për saktësinë e tij dhe që transmetohet nga Ibën Mesudi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, i cili thotë: “Sa herë që Pejgamberin (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) e godiste ndonjë pikëllim apo brengë, ai thoshte”dhe e përmendi hadithin e lartcekur. Këtë hadith e transmeton Hakimi në “El Mustedrak” (1/509), nëpërmjet rrugës (zinxhirit) së Nadër bin Ismail El Bexheliut, i cili thotë: na ka transmetuar AbduRrahman bin Is’haku, i cili thotë: na ka transmetuar El Kasim bin AbduRrahmani, ky (AbduRrahmani) nga babai i tij, e ky nga Ibën Mesudi. Pastaj, tha (Hakimi): “Isnadi i tij është i saktë”, mirëpo Dhehebiu e pasoi (kundërshtoi) me fjalët: “Them: AbduRrahmani nuk ka dëgjuar (transmetuar) nga babai i tij. Kurse, AbduRrahmani (domethënë Ibën Is’haku) dhe të tjerët që vijnë pas tij nuk janë argument (huxhxhe).”
Pra, hadithi bëhet hasen (i mirë, autentik) nëpërmjet haditheve tjera që dëshmojnë për autenticitetin e tij. Për këtë, shejh Albani, Allahu e mëshiroftë, e vendos/sjellë në librin e tij “Es-silsile es-sahiha” (3182).
